Ηλεκτρονική Υπηρεσία Υποστήριξης μελών & φίλων

3.1 Μικρομεσαίες και παραγωγή στην Ελλάδα

Κάθε οικονομία αποτελείται κατά κύριο λόγο από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.  Οι ΜμΕ - αυτές που απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους -  αποτελούν την συντριπτική πλειονότητα του αριθμού των επιχειρήσεων στην Ελλάδα (99,8%) και την Ευρώπη. Στη χώρα μας, η ιδιαιτερότητα έγκειται στο γεγονός ότι οι πολύ μικρές επιχειρήσεις (με λιγότερους από 9 απασχολούμενους), αποτελούν το 95% του συνόλου, απασχολούν το 47% των εργαζομένων και δημιουργούν μόλις το 20% της προστιθέμενης αξίας.  Στην ΕΕ, οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν το 93% του συνόλου, απασχολούν το 30% των εργαζομένων και δημιουργούν το 19% της προστιθέμενης αξίας.  Με λίγα λόγια οι πολύ μικρές επιχειρήσεις στη χώρα μας χαρακτηρίζονται από χαμηλότερο επίπεδο μέσης απασχόλησης (1,8 εργαζόμενοι ανά επιχείρηση, έναντι 5,7 στην ΕΕ) και συμβάλουν αισθητά λιγότερο στην διαμόρφωση  Προστιθέμενης Αξίας ανά εργαζόμενο.

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές πολύ-μικρές αλλά λίγες μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις.  Το κρίσιμο στοιχείο, ωστόσο, είναι πόσο ισχυρές είναι οι επιχειρήσεις σε ένα παραγωγικό σύστημα, πόσο ανθεκτικές είναι στον διεθνή ανταγωνισμό και πώς  συμβάλλουν στη δυναμική της ανάπτυξης.  Το εμπόδιο στην ανάπτυξη των μεγαλύτερων σε μέγεθος μονάδων δεν είναι οι πολλοί μικροί επιχειρηματίες, αλλά η κρατική γραφειοκρατία και η αδυναμία των τραπεζών, μαζί με την γενικότερη αβεβαιότητα και όλα όσα κατατάσσουν την Ελλάδα στις χαμηλότερες θέσεις παγκοσμίως στους δείκτες ανταγωνιστικότητας. 

Για το ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής η απαιτούμενη ανάπτυξη των μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων δεν ισοδυναμεί ούτε με την ισοπέδωση των μικρών και των αυτοαπασχολουμένων, αλλά ούτε και με την χαριστική τους μεταχείριση στις υποχρεώσεις που οφείλουν να έχουν έναντι της πολιτείας και του κοινωνικού συνόλου. 

Αντίθετα επιβάλλεται να ακολουθούν ένα συνδυασμό ανάπτυξης με επαύξηση της Εγχώριας Προστιθέμενης Αξίας, σεβασμό στα εργασιακά δικαιώματα, τήρηση των σύγχρονων περιβαλλοντικών προδιαγραφών καθώς και φορολογική συμμόρφωση στο πλαίσιο της βιώσιμης δημοσιονομικής σταθερότητας. Όλα αυτά συνεπάγονται κρίσιμους οργανικούς και υπεύθυνους ρόλους τόσο για τις μικρές όσο και τις μεσαίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

Το κεντρικό ερώτημα, επομένως, δεν είναι αν το μικρό επιχειρηματικό μέγεθος συνιστά ένα μονοσήμαντο και ανυπέρβλητο «εμπόδιο» και αν η μοναδική διέξοδος είναι η ισοπέδωση και η εξαφάνιση της μικρής επιχειρηματικότητας. 

Η κεντρική πρόκληση αφορά στον σχεδιασμό των απαραίτητων πολιτικών για τον μετασχηματισμό της μικρής επιχειρηματικότητας και την συμμετοχή της στην παραγωγική αναδιάρθρωση της χώρας.

Το σημερινό́ διεθνές ψηφιακό́ περιβάλλον διαμορφώνει νέες ευκαιρίες για τις μικρές επιχειρήσεις προκειμένου να αναπτύξουν δραστηριότητες υψηλότερης παραγωγικότητας σε συνδυασμό́ με προσαρμοστικότητα, ευελιξία και δυνατότητες παραγωγικής αναπροσαρμογής.  Η μονομερής, συστηματική́ και ατελέσφορη εστίαση στο μέγεθος των επιχειρήσεων στερεί́ τη δυνατότητα επεξεργασίας κρίσιμων παραγόντων, όπως είναι η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και η ανάπτυξη συνεργατικών σχημάτων, που θα επιτρέψουν την αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας και τεχνολογιών αιχμής και έτσι να καταστήσουν το μικρό́ μέγεθος «πλεονέκτημα» στη νέα σύγχρονη ψηφιακή́ οικονομία.

2. Μέγεθος και απόδοση

Η απάντηση στο πρόβλημα της παραγωγικότητας δεν μπορεί́, επίσης, να στηρίζεται στον βίαιο περιορισμό του ρόλου των μικρών και πολύ́ μικρών επιχειρήσεων.

Αντιθέτως πρέπει να στοχεύει στην ενίσχυσή τους μέσω πολιτικών για την ανάπτυξη συνεργασιών και αλυσίδων αξίας, την υποβοήθηση της τεχνολογικής προσαρμογής και της καινοτόμου δραστηριότητας, καθώς και την ενίσχυση της παραγωγικής εξειδίκευσης, την επανασύνδεσή τους με την βιοτεχνική και βιομηχανική παραγωγή́. 

Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η επικέντρωση στους παράγοντες που θα βελτίωναν την παραγωγικότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων, σε επίπεδο συντεταγμένων πολιτικών κλαδικά́ προσανατολισμένου παραγωγικού́ εκσυγχρονισμού́, ανάπτυξης συνεργατικών σχημάτων, προώθησης του ψηφιακού́ μετασχηματισμού́, ενίσχυσης των ικανοτήτων συμμετοχής σε αλυσίδες και δίκτυα παραγωγής με εξαγωγικό προσανατολισμό, διάχυσης σύγχρονων γνώσεων και δεξιοτήτων και  προώθησης διακλαδικών διασυνδέσεων σε παραγωγικούς  τομείς με σημαντικές αναπτυξιακές προοπτικές.

Οι πολιτικές που συμβάλλουν στην απόκτηση «κρίσιμου μεγέθους», μέσω ουσιαστικών και γενναίων κινήτρων για συγχωνεύσεις, και, ιδιαίτερα  η ενίσχυση των συνεργατικών σχηματισμών, αποτελεί μια εξαιρετικά́ σημαντική προϋπόθεση για την ανάπτυξη παραγωγικών διασυνδέσεων, οικονομιών κλίμακας και αναβάθμισης της σύνθεσης του παραγομένου προϊόντος, ιδιαίτερα σε όρους εγχώριας προστιθέμενης αξίας.

Η επίτευξη των στόχων της παραγωγικής αναβάθμισης, με λίγα  λόγια, προϋποθέτει σε μεγάλο βαθμό την αύξηση των παραγωγικών μονάδων που συμμετέχουν σε δίκτυα και συστάδες (clusters) επιχειρήσεων.  Η  οργανωμένη ενίσχυση της επιχειρηματικής συνεργασίας, της συνεργατικής καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών μοντέλων μεταξύ επιχειρήσεων κάθε μεγέθους, μπορούν να δημιουργήσουν οικονομίες κλίμακας, νέες παραγωγικές αλυσίδες υψηλής εγχώριας προστιθεμένης αξίας, να προωθήσουν τον παραγωγικό́ μετασχηματισμό́ των μικρών επιχειρήσεων, να ενισχύσουν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστική́ θέση τους καθώς και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για βελτιωμένη πρόσβαση σε χρηματοδοτικές πηγές.

• Το παραγωγικό οικοσύστημα

Κάθε μεσαία ή μεγάλη επιχείρηση συνδέεται με δεκάδες, εκατοντάδες και μερικές φορές με χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις. Κάθε μεσαία και μεγάλη επιχείρηση συνεπώς, αποτελεί τον πυρήνα ενός παραγωγικού οικοσυστήματος.  Οι μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις είναι απαραίτητες για να γίνει με ταχύτητα η προσαρμογή στην εξωστρέφεια, είναι τα βασικά οχήματα του διεθνούς τομέα της οικονομίας για την ταχεία ανάπτυξη των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών.  Η δημόσια πολιτική οφείλει, με την υιοθέτηση των κατάλληλων μέτρων και κινήτρων, να εξασφαλίσει την διάχυση των ωφελειών στις μικρότερες επιχειρήσεις που βρίσκονται γύρω τους, την μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη καινοτομιών στην παραγωγή και την οργάνωση, την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού.  Οφείλει, παράλληλα, να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο φορολογικών και άλλων κινήτρων για συγχωνεύσεις των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ).

Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ενίσχυσης της συνεργασίας σε επίπεδο ΜμΕ περιλαμβάνει:

• φορολογικά́ και οικονομικά́ κίνητρα, με έμφαση στις συγχωνεύσεις και τα παραγωγικά οικοσυστήματα με μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις
• στοχευμένη επίλυση των θεσμικών και ρυθμιστικών εμποδίων,
• Ειδικές γραμμές χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ για μετεγκατάσταση σε βιοτεχνικά πάρκα καθώς και δράσεις διασύνδεσης,
• στοχευμένες δράσεις διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και σε σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό,
• εξειδικευμένες δράσεις ανάπτυξης κοινών ή/και διαμοιρασμένων υποδομών, και
• Ειδικές γραμμές χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης, ιδιαίτερα για δράσεις ενίσχυσης της καινοτομίας, της ενεργειακής προσαρμογής σε καθαρά συστήματα και του ψηφιακού́ μετασχηματισμού.

4. Δράσεις Ενίσχυσης του Παραγωγικού́ και Τεχνολογικού Μετασχηματισμού́ των ΜμΕ

Η επίτευξη ενός παραγωγικού́ προτύπου υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας με εξωστρεφή προσανατολισμό και ενσωμάτωση των ΜμΕ, προϋποθέτει σύνθετες παρεμβάσεις όπως:

(α) στο επίπεδο της ενίσχυσης της παραγωγικής βάσης (π.χ. τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, καινοτομία προϊόντων και υπηρεσιών, διευκόλυνση παραγωγικών διαδικασιών τυποποίησης και ποιοτικής αναβάθμισης, κατάρτιση και δεξιότητες, έρευνα και ανάπτυξη, υποστήριξη παραγωγικών συνεργασιών και εξωστρέφειας, οικοδόμηση δικτύων διανομής).

(β) στο επίπεδο του θεσμικού́ και επιχειρηματικού́ περιβάλλοντος (π.χ. διευκόλυνση πρόσβασης σε χρηματοδότηση, κίνητρα συνεργασίας, κλπ.).

Οι βασικές πολιτικές αφορούν τα εξής:

• Ειδικές δράσεις δημιουργίας των αναγκαίων κοινών τεχνολογικών υποδομών (hubs) και σύγχρονων Βιοτεχνικών Πάρκων για την ενίσχυση και την κλιμάκωση παραγωγικών δραστηριοτήτων (π.χ. ανάπτυξη και πιστοποίηση νέων προϊόντων) σε συγκεκριμένους κλάδους της μεταποίησης που δραστηριοποιούνται ΜμΕ.

Μέτρα για την διευκόλυνση εγκατάστασης μικρών επιχειρήσεων σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους γεωγραφικής εγγύτητας με άλλους φορείς και οργανισμούς (π.χ. πανεπιστήμια), με στόχο την εκτέλεση συγκεκριμένων παραγωγικών εργασιών σε μεγαλύτερη κλίμακα και την αξιοποίηση εξωτερικών οικονομιών.

• Δημιουργία «Κέντρων Ανάπτυξης Προϊόντων» σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές της χώρας, τα οποία θα παρέχουν τεχνική́ βοήθεια σχεδιασμού́, προτυποποίησης και ανάπτυξης νέων προϊόντων, οργάνωσης συστημάτων εφοδιασμού́, διανομής και προώθησης σε κλάδους με δυνατότητες ανάπτυξης προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας.
• Προώθηση μέτρων διαμόρφωσης και ενίσχυσης σχημάτων συνεργασίας μεταξύ́ επιχειρήσεων (π.χ. συμπράξεις, κοινοπραξίες, δίκτυα) και δημιουργία ενός Δικτύου Συνεργασίας που θα συμβάλλουν στην ωρίμανση πρωτοβουλιών κάθετου και οριζόντιου συντονισμού́, στη διαμόρφωση «μικρο-αλυσίδων αξίας», στον επιμερισμό́ στοιχείων κόστους (π.χ. από́ κοινού́ παραγγελίες πρώτων υλών) και στην ανάπτυξη κοινών έργων και δράσεων επιχειρηματικής ανάπτυξης (π.χ. νέα προϊόντα και υπηρεσίες). 
• Προώθηση στοχευμένων μέτρων κάθετου συντονισμού́ και ενίσχυσης παραγωγικών διασυνδέσεων σε επίπεδο ενδιαμέσων και τελικών προϊόντων σε ενδο- και δια-κλαδικό́ επίπεδο μεταξύ́ κρίσιμων παραγωγικών τομέων ως προς την εγχώρια προστιθέμενη αξία. Κορυφαία προτεραιότητα σε αυτή την κατεύθυνση είναι η  διασύνδεση αγροτο-διατροφής και τουρισμού́ / εστίασης.  Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην ενίσχυση των Παραγωγικών Οικοσυστημάτων, με πυρήνα μεσαίες ή μεγάλες επιχειρήσεις και δίκτυα από ΜμΕ που συνδέονται με αυτές ως προμηθευτές ή πελάτες τους.
• Σχεδιασμός και ανάπτυξη ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων υποστήριξης και ειδικών ταμείων στοχευμένων κεφαλαίων ενίσχυσης και εγγυήσεων, με έμφαση στις ΜμΕ, τον παραγωγικό́ τους μετασχηματισμό́, την ανάπτυξη νέων ή βελτιωμένων ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και ενεργειών διείσδυσης σε νέες θεματικές και γεωγραφικές αγορές.
• Διαμόρφωση κόμβων με σκοπό την πρόσβαση των ΜμΕ σε σύγχρονο εξειδικευμένο εξοπλισμό́ (π.χ. CNC, 3D printers) και συναφείς τεχνολογίες (π.χ. εξειδικευμένο λογισμικό́) σε μια σειρά́ από́ κλάδους όπου εντοπίζονται τάσεις και δυναμικές μετασχηματισμού́ (π.χ. δημιουργική́ οικονομία και σχέδιο, αγροδιατροφή́ και νέες τεχνολογίες).
• Εκπόνηση ενός στοχευμένου σχεδίου ψηφιακής μετάβασης για πολύ́ μικρές επιχειρήσεις (π.χ. κουπόνια τεχνολογίας), ειδικά́ για τη μη- τεχνολογικές εταιρείες χαμηλής και μέσης έντασης τεχνολογίας.

Οι εφαρμογές απευθύνονται σε κρίσιμες και βασικές κατηγορίες ψηφιακού́ εκσυγχρονισμού́ τόσο σε επίπεδο εγκατάστασης και αναβάθμισης βασικού́ εξοπλισμού́ και λειτουργιών (π.χ. λογισμικό́, συστημάτων παραγγελιοληψίας και προμηθειών, διαδικτυακής προβολής, πρόσβαση σε σύγχρονες υπολογιστικές υποδομές κ.α.), όσο και σε επίπεδο διεύρυνσης της παραγωγικής και εμπορικής δυναμικότητας μέσω της περαιτέρω ψηφιοποίησης διεργασιών, δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών, εκσυγχρονισμού του επιχειρηματικού μοντέλου και απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων.

• Διαμόρφωση Ψηφιακών Κόμβων (digital hubs for non-tech SMEs) και υποδομών εκπαίδευσης/κατάρτισης, επίδειξης και πιλοτικής χρήσης νέων ψηφιακών τεχνολογιών που θα παρέχουν πρόσβαση σε τεχνολογικές υποδομές και εργαλεία για ΜμΕ επιχειρήσεις χαμηλής και μέσης έντασης τεχνολογίας.