Ηλεκτρονική Υπηρεσία Υποστήριξης μελών & φίλων

Η μακροχρόνια, σταθερή και ουσιαστική αντιμετώπιση του Δημογραφικού, απαιτεί γενναίες πολιτικές αποφάσεις κι ένα συνολικό πλαίσιο μακροχρόνιου σχεδιασμού αλλά και άμεσων μέτρων τα οποία θα ανακουφίσουν τις τρέχουσες γενιές και θα χτίσουν οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατάλληλες και ασφαλείς για την συνεχή πληθυσμιακή αναπαραγωγή και αναγέννηση:

(α) Τόνωση της γεννητικότητας του ελληνικού πληθυσμού. Πρέπει να καταστεί απολύτως σαφές ότι ο δείκτης γεννητικότητας στην Ελλάδα είναι σήμερα σε τόσο χαμηλά επίπεδα, που θα απαιτήσει ένα σημαντικό χρονικό διάστημα για να επανέλθει στο επίπεδο άνω του 2,1 τέκνα ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας και να διασφαλίσει έτσι την βιωσιμότητα του πληθυσμού.  Κατά συνέπεια, τα οποιαδήποτε μέτρα ενίσχυσης γεννητικότητας θα είναι συστηματικά ανεπαρκή για να αντιστρέψουν την δημογραφική γήρανση τις επόμενες δεκαετίες, και για αυτό χρειάζεται και μία πολιτική που αφορά την διεύρυνση του πληθυσμού.

(β) Παλινόστηση και μετανάστευση: σημαντική δημογραφική τόνωση στο μεσοχρόνιο διάστημα μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν παράλληλα υιοθετηθεί μια συστηματική πολιτική προσέλκυσης τόσο Ελλήνων του εξωτερικού για επιστροφή και μετεγκατάσταση στην Ελλάδα όσο και  μεταναστών με διαδικασίες πλήρους οικονομικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης τους στην ελληνική κοινωνία.

(γ) Καταπολέμηση κινήτρων φυγής στους νέους: λήψη και εφαρμογή μέτρων τα οποία θα ανακουφίσουν τις τρέχουσες γενιές και θα χτίσουν οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατάλληλες και ασφαλείς για την συνεχή πληθυσμιακή αναπαραγωγή και αναγέννηση.

Η δέσμη μέτρων δημογραφικής ανάκαμψης περιλαμβάνει:

• Διασφάλιση στέγασης και βελτίωση ποιότητας

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προφανώς όχι μόνο αγνόησε πλήρως το οξύ στεγαστικό πρόβλημα, ειδικά των νέων, αλλά απέφυγε να δεσμεύσει κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας υπέρ της Κοινωνικής Κατοικίας. Επίσης κατάργησε την εργατική και εργοδοτική συμμετοχή υπέρ Εργατικής Κατοικίας, προέβλεψε στον νέο Πτωχευτικό Κώδικα ιδιωτικό Φορέα Αγοράς και Επανενοικίασης (S&LB) που θα αποκτήσει την κυριότητα ευάλωτων υπερχρεωμένων νοικοκυριών για να τα επαναμισθώνει σε αυτά  και αφήνει να λιμνάζει 1,5 δις Ευρώ στην  ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) που υπολογίζονται στο αποθεματικό της Γενικής Κυβέρνησης.

Το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής με παρέμβαση του τον Απρίλιο του 2022 έθεσε ως βασική πολιτική προτεραιότητα το πλαίσιο μίας ολιστικής και συνεκτικής πολιτικής για την στέγαση με βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους.

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής περιλαμβάνονται κατ’ αρχάς μέτρα όπως η επιδότηση ενοικίου για την άμεση αντιμετώπιση του αυξημένου κόστους στέγασης.

Η ενίσχυση θα χορηγείται είτε ως επίδομα ενοικίου και βοήθημα αποπληρωμής δανείων Α΄ κατοικίας ενώ θα καθορίζεται από το ετήσιο εισόδημα και την ατομική περιουσία του δικαιούχου και τα εξαρτώμενα μέλη του νοικοκυριού, εάν είναι ενταγμένοι σε ευάλωτη ομάδα πληθυσμού (άνεργος, πολύτεκνος, ΑΜΕΑ, χαμηλοσυνταξιούχους), θα συνυπολογίζει και τα υπόλοιπα κόστη στέγαση νοικοκυριού (ηλεκτρική ενέργεια, ύδρευση, στέγαση) και θα ενσωματώσει το υφιστάμενο επίδομα που χορηγείται από τον ΟΠΕΚΑ σε μικρό αριθμό δικαιούχων απόλυτης φτώχειας. Θα καθοριστεί ανώτατο πλαφόν στα τ.μ. κατοικίας ανά ομάδα πληθυσμού καθώς και στο ύψος του δηλωθέντος μισθώματος και δόσης δανείου.

Ωστόσο αυτού του τύπου οι ενισχύσεις δεν αποτελούν βιώσιμη λύση καθώς αντιμετωπίζουν επιφανειακά το πρόβλημα. Για αυτό πυρήνας της πρότασης μας είναι ένα δημόσιο απόθεμα κοινωνικών κατοικιών, σύγχρονων και βιοκλιματικών, το οποίο δεν θα διατίθεται για ιδιοκατοίκηση όπως στο παρελθόν, αλλά προς ενοικίαση.

Ειδικότερα εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων, η αποκατάσταση εγκαταλελειμμένων και φθινόντων οικισμών, σε συνδυασμό με προσφορά ποιοτικών κατοικιών σε εσωτερικούς μετοικούντες και εξωτερικούς μετανάστες και σε ψηφιακούς νομάδες, θα δημιουργούσε μια καλή δυναμική, δημογραφικά, οικονομικά και αναπτυξιακά στην περιφέρεια.

Η πρόταση αυτή είναι δοκιμασμένη αφού υπάρχουν πετυχημένα παραδείγματα από τα οποία μπορούμε να μάθουμε, τόσο από την Πορτογαλία όσο και από άλλες χώρες της Ευρώπης με πλούσια εμπειρία στον τομέα αυτό. Εκμεταλλευόμενοι τα ακίνητα του δημοσίου και τις δημόσιες εκτάσεις (ΕΦΚΑ - ΕΤΑΔ - ΔΥΠΑ τ. ΟΕΚ κλπ), μπορούμε να προχωρήσουμε, αξιοποιώντας και ευρωπαϊκούς πόρους, στην κατασκευή και ανακατασκευή χιλιάδων κατοικιών, οι οποίες βρίσκονται διάσπαρτες μέσα στις πόλεις και θα διατίθενται προς ενοικίαση με κοινωνικά κριτήρια σε προσιτές τιμές.

Ειδική πρόβλεψη πρέπει να υπάρξει για νέες οικογένειες, ώστε να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση του δημογραφικού. Τα έσοδα από αυτά τα ενοίκια θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τις εργασίες συντήρησης των κατοικιών αυτών, την κατασκευή νέων ή την υλοποίηση κοινωνικών πολιτικών.

Οι βασικές γραμμές ενός προγράμματος κοινωνικής κατοικίας θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

1. Απαραίτητη προϋπόθεση να ιδρυθεί ένας Οργανισμός Στεγαστικής Πολιτικής, ως μια Δημόσια Διοικητικής Δομή, η οποία θα έχει και την ευθύνη εφαρμογής των αποφάσεων. Ο Οργανισμός αυτός θα απορροφήσει και τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης που προβλέπει ο νέος Πτωχευτικός Νόμος (ν.4738/2020)

• Η Πολιτεία μέσω του φορέα είτε διαθέτει είτε αγοράζει γη που κρίνεται κατάλληλη για οικιστική ανάπτυξη και διατηρεί τον έλεγχο του είδους και της φύσης της οικιστικής ανάπτυξης.  Στη συνέχεια, ζητά προτάσεις από ιδιώτες κατασκευαστές, οι οποίοι θα κατασκευάσουν και θα διατηρήσουν την ιδιοκτησία των οικιστικών μονάδων. Μια κριτική επιτροπή αξιολογεί αυτές τις προτάσεις με βάση τέσσερα κριτήρια: αρχιτεκτονική ποιότητα, περιβαλλοντική και ενεργειακή απόδοση, κοινωνική βιωσιμότητα και οικονομικές παραμέτρους όπως προτεινόμενα επίπεδα ενοικίου και κόστος.  Αφού η κριτική επιτροπή επιλέξει έναν κατασκευαστή, ο φορέας (ή ο Δήμος) διαθέτει τη γη στον κατασκευαστή σε προσιτή τιμή . Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα δανειοδότησης του κατασκευαστή με ευνοϊκούς όρους όπως χαμηλά επιτόκια και παρατεταμένες περιόδους αποπληρωμής.

• Οι ιδιώτες κατασκευαστές που συνεργάζονται με την κυβέρνηση για την κατασκευή οικονομικών κατοικιών απαιτείται να επιτρέψουν την ενοικίαση πχ. των μισών από τα νέα διαμερίσματα σε κατοίκους χαμηλότερου εισοδήματος, ενώ μπορούν να μισθώσουν τις υπόλοιπες μονάδες σε κατοίκους μεσαίου εισοδήματος.

• Τα ενοίκια ρυθμίζονται από έτσι ώστε κανένας από τους κατοίκους να μην πληρώνει περισσότερο από 20 έως 25 τοις εκατό του εισοδήματος του νοικοκυριού του για στέγαση. Οι εισοδηματικοί περιορισμοί για τις επιδοτούμενες μονάδες ισχύουν μόνο όταν οι οικογένειες μετακομίζουν για πρώτη φορά. Αυτή η ρύθμιση οδηγεί σε σημαντικό αριθμό κατοίκων μέτριου εισοδήματος που ζουν σε επιδοτούμενες κατοικίες και αυτή η ανάμειξη κατοίκων με διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος βοηθά στην κοινωνική ένταξη. Δεδομένου ότι σταδιακά δημιουργείται σημαντικό απόθεμα οικονομικά προσιτών κατοικιών, οι κάτοικοι μεσαίου εισοδήματος δεν παραγκωνίζουν τους κατοίκους χαμηλότερου εισοδήματος, συνεπώς οι οικιστικές αναπτύξεις δεν μετατρέπονται ούτε σε θύλακες της μεσαίας τάξης ούτε γίνονται γκετοποιημένες και στιγματισμένες συγκεντρώσεις φτώχειας.

• Οι πόροι για αυτό το πρόγραμμα θα προέλθουν από  Ταμείο Ανάκαμψης Ανθεκτικότητας στα Πρότυπα του Πορτογαλικού Προγράμματος, από τους λιμνάζοντες πόρους του πρώην ΟΕΚ αλλά και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Παράλληλα, πρέπει να παρέχουμε κίνητρα σε ιδιοκτήτες κατοικιών να ενοικιάσουν τις κατοικίες τους που παραμένουν κενές και αναξιοποίητες για μεγάλο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις όπου το πρόβλημα στέγασης είναι εντονότερο. Τα κίνητρα αυτά μπορεί να είναι φορολογικές ελαφρύνσεις, ή ακόμα και η χρηματοδότηση του κόστους ανακαίνισής τους, με την υποχρέωση όμως να τις διαθέτουν στη συνέχεια για μακροχρόνια ενοικίαση σε προσιτές τιμές.

Επιπλέον, στο πρότυπο και άλλων χωρών θα πρέπει να υιοθετήσουμε ένα θεσμικό πλαίσιο με σαφείς κανόνες και όρια για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb, για τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου παρατηρείται εντονότερη πίεση στις τιμές των ενοικίων.

(2) Οικονομικές και θεσμικές ενισχύσεις

Πέρα από τα κίνητρα απασχόλησης, επιχειρηματικότητας και την κατάρτιση σε νέες τεχνολογίας ώστε η απόκτηση παιδιών να μην αποτελεί αντικίνητρο απασχόλησης ή επαγγελματικής εξέλιξης η πρόταση μας για εκτεταμένο πρόγραμμα παροχής κατοικιών ή διευκόλυνση ενοικίασης/απόκτησης έχει ειδική στόχευση για νέα ζευγάρια με στόχο τη διασφάλιση και τη βελτίωση ποιότητας της στέγασης.

Επιπλέον για εμάς χρειάζεται αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός των επιδομάτων τέκνων με επικαιροποίηση κριτηρίων και διεύρυνση των δικαιούχων. Στην Ελλάδα χορηγούνται μια σειρά από επιδόματα ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων. Η χορήγηση γίνεται μετά από τον έλεγχο εισοδηματικών κριτηρίων, ώστε να μην επεκτείνεται σε οικογένειες με κάπως υψηλότερα εισοδήματα αλλά να συγκεντρώνεται στις φτωχότερες. Επίσης τα επιδόματα είναι χαμηλά για τα πρώτα παιδιά, αυξάνονται όμως σημαντικά για τα επόμενα.

Προτείνουμε γενναιότερες ενισχύσεις από το πρώτο παιδί, για να ενισχυθεί οριζόντια η τεκνοποίηση. Αν ενισχυθεί ακόμη και στο επίπεδο των 1-2 τέκνων θα σημάνει μια εντυπωσιακή άνοδο πληθυσμού. Επίσης χρειάζεται άμβλυνση των εισοδηματικών κριτηρίων ώστε όλο και μεγαλύτερες εισοδηματικές ομάδες να αποκτούν κίνητρα τεκνοποίησης. Συγκεκριμένα:

• Χορήγηση επί πλέον μηνιαίου επιδόματος 200 ευρώ για κάθε νέο παιδί (και ως την ηλικία των 3 ετών) για άτεκνα ζευγάρια και ζευγάρια με 1 παιδί, που έχουν ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα ως και 20.000 ευρώ.
• Καθιέρωση Εθνικού «Αποταμιευτικού Λογαριασμού» για κάθε παιδί με συμμετοχή τόσο του γονέα, όσο και της Πολιτείας. (Η οικογενειακή συμμετοχή θα εκπίπτει από τον ανάλογο φόρο εισοδήματος.)
• Κάθε οικογένεια δικαιούται «κοινωνική επιταγή» για κάθε παιδί, ώστε να υλοποιείται δικαίωμα της ένταξης και φροντίδας όλων των παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς.
• Οι τρίτεκνοι αποκτούν τα δικαιώματα των πολύτεκνων. (Δεν θίγονται τα δικαιώματα αυτών που σήμερα έχουν πολύτεκνη ιδιότητα).

Επιπλέον είναι αναγκαίες μια σειρά από εργασιακές διευκολύνσεις και τα κίνητρα κυρίως προς την μητέρα με στόχο να μειωθεί το επαγγελματικό κόστος ευκαιρίας από την απόφαση να απόκτησης τέκνων. Προτείνουμε:

• Άδειες μετ’ αποδοχών για λοχεία και ανατροφή, μειωμένα ωράρια εργασίας και θετική μοριοδότηση μητέρων στις προαγωγές, αξιοποίηση της τηλε-εργασίας, δημιουργία κατάλληλων υποδομών σε χώρους εργασίας (πχ Παιδικών Σταθμών).
• Εξισορρόπηση των δικαιωμάτων μεταξύ των εργαζομένων μητέρων του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα και διεύρυνση διευκολύνσεων και προς τους δύο γονείς.