Ηλεκτρονική Υπηρεσία Υποστήριξης μελών & φίλων

1.1 Γιατί χρειάζονται αλλαγές

Έχοντας δεχθεί απανωτά κύματα οικονομικής ύφεσης την περίοδο 2009-2019 στην διάρκεια της οποίας το ΑΕΠ μειώθηκε σχεδόν κατά 24% και η κοινωνική συνοχή κλονίστηκε σοβαρά κοινωνική συνοχή, η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία αποδείχθηκε ανθεκτική στις βασικές πολιτικές λειτουργίες της και τις στρατηγικές επιλογές ένταξης στην ΕΕ και την Ευρωζώνη. Ωστόσο η παρατεταμένη οικονομική και πολιτική κρίση ανέδειξαν τα σοβαρά «υποκείμενα νοσήματα» της που διαβρώνουν την αποτελεσματικότητα της.

Οι συνταγματικοί, κοινοβουλευτικοί και διοικητικοί θεσμοί μπορεί να προσομοιάζουν με τους αντίστοιχους θεσμούς πολύ πιο ώριμων δημοκρατιών, ωστόσο οι περισσότεροι απέχουν σημαντικά από τις επιδόσεις των τελευταίων.

Η αποτελεσματικότητα των θεσμών στην Ελλάδα έδειξε κατά μέσο όρο μία μικρή τάση σύγκλισης με τις πιο ανεπτυγμένες οικονομίες, μετά το 2006 μπήκε όμως σε μια πορεία έντονης απόκλισης. Τα τελευταία χρόνια η αποτελεσματικότητα των θεσμών στην Ελλάδα απομακρύνεται ακόμα και από τον μέσο όρο των νεότερων χωρών της Ευρωζώνης, πολλώ δε μάλλον με τον αρχικό της πυρήνα.

Το πελατειακό κράτος και ο παρασιτικός κρατικοδίαιτος καπιταλισμός δεν ηττήθηκαν αλλά προσάρμοσαν τη δομή τους και τη λειτουργία τους στις νέες μικρότερες οικονομικές κλίμακες, παρά τις προσπάθειες να γίνουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις που θα τις έκαναν λιγότερο πελατειακές. Αν και στην διάρκεια των Μνημονίων, αρκετές πολιτικές εφαρμόστηκαν στο όνομα της βελτίωσης των θεσμών, στην πραγματικότητα οι επιδόσεις των τελευταίων χειροτέρευσαν κατά πολύ, όπως δείχνουν οι σχετικοί διεθνείς δείκτες.

Η Ελλάδα κατατάχθηκε 5η από το τέλος ανάμεσα στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και ανάμεσα στις 37 χώρες του ΟΟΣΑ για το 2021 βάσει του τελευταίου «Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά» που εξέδωσε η Διεθνής Διαφάνεια, ενώ η βαθμολογία της την κατατάσσει μαζί με τα 2/3 των αξιολογούμενων χωρών με βαθμό κάτω από 50 (σε κλίμακα από 0 έως 100) που υποδηλώνει ότι έχουν σοβαρό πρόβλημα διαφθοράς.

Κατατάχθηκε βάσει του τελευταίου «Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου» που δημοσίευσαν το 2021 οι «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα» τρίτη από το τέλος ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ υποχωρώντας, σε ένα χρόνο κατά 5 θέσεις, στην 70η θέση στην παγκόσμια κατάταξη.

Η χώρα είναι συστηματικά ουραγός στην την ταχύτητα είναι ουραγός στην απονομή της παραμένει πολύ αργή συγκριτικά με τα ευρωπαϊκά δεδομένα όπως καταδεικνύεται από τις ετήσιες εκθέσεις «EU Justice Scoreboard» της Κομισιόν, που αξιολογούν την κατάσταση των δικαστικών συστημάτων κάθε χώρας της ΕΕ.

Επιπλέον η ειδική έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στα τέλη του 2020 περιέγραψε έντεκα προτεραιότητες για τη βιώσιμη μετάβαση στη μετά Covid-19 εποχή και επέλεξε να υπολογίσει στοχευμένα την επίδοση 37 χωρών στα πεδία αυτά στο «θεσμικό» πεδίο της «διασφάλισης ισχυρών κυβερνητικών αρχών και μακροχρόνιου οράματος για τους δημόσιους θεσμούς και κτισίματος εμπιστοσύνης των πολιτών» κατετάγη 32η από τις 37 χώρες και 19η από τις 20 αξιολογούμενες ευρωπαϊκές χώρες.

Εάν κάποιος συγκρίνει τις κατατάξεις των χωρών βάσει του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης του ΟΗΕ και του δείκτη ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, με τους προαναφερόμενους «θεσμικούς» δείκτες θα διαπιστώσει ότι κάποιες χώρες καταλαμβάνουν σταθερά τις υψηλότερες θέσεις σε όλες τις κατατάξεις.

Είναι λοιπόν προφανές ότι οι ώριμες δημοκρατίες καταφέρνουν να εξασφαλίσουν υψηλότερα επίπεδα εισοδήματος, περισσότερες ευκαιρίες επιτυχίας και καλύτερο βιοτικό επίπεδο για τους πολίτες τους.

Αντιθέτως σε χώρες που οι δημοκρατικοί θεσμοί είναι ανίσχυροι τους υποκαθιστούν μηχανισμοί συναλλαγής ανάμεσα στην πολιτική εξουσία, την οικονομική εξουσία και τους πολίτες.

Συνεπώς η ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών εκτός από τη βελτίωση τη ευρωστίας της δημοκρατίας έχει ευδιάκριτο οικονομικό αποτύπωμα στην οικονομική αποτελεσματικότητα και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.

Στην Ελλάδα οι κυριότερες και οι πιο σημαντικές δημοκρατικές τομές της έχουν την υπογραφή του ΠΑΣΟΚ. ΑΣΕΠ, Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, ΚΕΠ, Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, Συνήγορος του Πολίτη, Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών, ΕΣΡ και η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ως πραγματικά Ανεξάρτητη Αρχή), είναι οι μεταρρυθμίσεις που συνέβαλαν στην αναβάθμιση της Δημοκρατίας μας και στην υποχώρηση του πελατειακού κράτους.

Επιπλέον η Διαύγεια, η Δημόσια Διαβούλευση, η απογραφή των Δημοσίων υπαλλήλων, η ανεξάρτητη ΕΛΣΤΑΤ, η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (και το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων), ο ΕΟΠΠΥ, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, οι Εισαγγελείς διαφθοράς και οικονομικού εγκλήματος, η άρση του τραπεζικού απορρήτου, την Αρχή για την καταπολέμηση του «μαύρου χρήματος» που θεσμοθετήθηκαν παρά το γεγονός ότι η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ διαχειριζόταν το ναυάγιο το οποίο οδήγησε την ελληνική οικονομία η Κυβέρνηση της ΝΔ το 2009 αποτέλεσαν ένα κύμα μεταρρυθμίσεων που εκσυγχρόνισαν περαιτέρω το κράτος.

Ωστόσο οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις υποχώρησαν μαζί με το ΠΑΣΟΚ. Τις διαδέχθηκαν ένας συνεχής εκφυλισμός τόσο από τη Νέα Δημοκρατία όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ με την απαξίωση των νομοθετικών διαδικασιών, την επανακομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, διορισμούς μετακλητών σε θέσεις ευθύνης, την «κανονικοποίηση» των απευθείας αναθέσεων έργων και των κατά παρέκκλιση προσλήψεων, με την προσπάθεια ποδηγέτησης της πολυφωνίας στα ΜΜΕ και της Δικαιοσύνης.

Η εφαρμογή του Συντάγματος χώλαινε ήδη από το 1975 επειδή δεν μπόρεσε να εμποδίσει το πολιτικό σύστημα να ενδώσει τελικά στην ασφυκτική πίεση που ασκήθηκε πάνω του για πελατειακές παροχές. Αν και υπήρξαν περίοδοι αντίστασης και ανάσχεσης, τις περισσότερες φορές υπονομεύτηκαν και τελικά υπερκεράστηκαν από το επόμενο κύμα.

Έτσι – για παράδειγμα - το κράτος, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ως σταθερό ανάχωμα στις συνεχώς διογκούμενες αξιώσεις για αποδοχές αναντίστοιχες προς τις επιδόσεις κάθε κατηγορίας αλλά και τις δυνατότητες της οικονομίας, για αθέμιτα προνόμια και για εκδουλεύσεις που παραβίαζαν τα όρια της νομιμότητας. Το ρουσφέτι εξελίχθηκε σε διαφθορά, που γρήγορα εξαπλώθηκε από την εκτελεστική εξουσία ως την έσχατη υπηρεσία είτε του κεντρικού κράτους είτε της αποκεντρωμένης διοίκησης.

Όταν, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο ορίζοντας άρχισε να σκοτεινιάζει, το κράτος όχι μόνο δεν περιόρισε παρωχημένες λειτουργίες και αδικαιολόγητες παροχές, όχι μόνο δεν κατάργησε άχρηστους οργανισμούς, αλλά αντίθετα τους διεύρυνε για να «εναποθέτει» σχολάζον ή εφεδρικό πολιτικό προσωπικό.

Παράλληλα, με την ανέλεγκτη διάθεση δημόσιων υπαλλήλων στα κόμματα, κομματικοποίησε ακόμη περισσότερο την δημόσια διοίκηση. Το σύστημα των «επαγγελματιών κομματικών στελεχών με δαπάνες του Δημοσίου» ενισχύθηκε με την ίδρυση νέων πολυπρόσωπων οργάνων, και αδικαιολόγητες παροχές προς τους ενδιαφερόμενους.

Από την άλλη, κοινό χαρακτηριστικό και των παρατάξεων που κυβέρνησαν τη χώρα από την Μεταπολίτευση, υπήρξε μια διάχυτη αίσθηση αλαζονείας και έλλειψης λογοδοσίας της εξουσίας προς τους πολίτες. Παρά την παραπομπή σε δίκη ορισμένων μεγάλων και επώνυμων στελεχών, πολλές υποθέσεις αγνοήθηκαν και τελικά κλόνισαν την εμπιστοσύνη του κόσμου απέναντι στους πολιτικούς θεσμούς.

Η κρίση των θεσμών όχι μόνο δεν διορθώθηκε αλλά αντιθέτως κορυφώθηκε στην διάρκεια των Μνημονίων και σήμερα το καθήκον βελτίωσης της θεσμικής λειτουργίας του κράτους προβάλλει πιο απαραίτητο από ποτέ. Το μεγάλο δίδαγμα της δημοσιονομικής κρίσης του 2009-2010 και της απαξίωσης του πολιτικού συστήματος της χώρας που αυτή προκάλεσε ήταν διπλό: αφενός μεν η έλλειψη αποτελεσματικών ελέγχων στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος η οποία προκάλεσε τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό· και αφετέρου η συμπεριφορά των κυβερνώντων ως ενός περίκλειστου συστήματος αναπαραγωγής προνομίων το οποίο βρίσκεται σε αποκοπή από τις πραγματικές ανάγκες των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων και τα μακροχρόνια συμφέροντα της χώρας.

Σε ορισμένες από αυτές τις παθογένειες προσπαθούν να απαντήσουν οι προτάσεις που ακολουθούν, αρκετές από τις οποίες μπορούν να ξεκινήσουν από αύριο, αφού δεν χρειάζεται να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα για να πραγματοποιηθούν:

1.2 Προτάσεις για Ευθύνη, λογοδοσία, διαφάνεια

1. Ποινική ευθύνη υπουργών: μεταφορά της αρμοδιότητας της Βουλής για παραπομπή των υπουργών στο Ειδικό Δικαστήριο, στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Και τούτο, προκειμένου να εξομοιωθούν με τους κοινούς πολίτες, όταν παραβιάζουν τον νόμο.

2. Χρηματοδότηση: τροποποίηση του ισχύοντος νόμου για τη χρηματοδότηση των κομμάτων, με στόχο την μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και λογοδοσία. Δημοσίευση όλων των οικονομικών αποφάσεων στην Διαύγεια. Αλλαγή, ταυτόχρονα, των ρυθμίσεων για το πόθεν έσχες και τα οικονομικά των πολιτικών, με καθιέρωση ανεξάρτητων ελέγχων και διαφάνειας στην τήρηση των βιβλίων τους. Πρώτο βήμα: η αλλαγή της σύνθεσης της ειδικής επιτροπής του άρθρου 29§2 του Συντάγματος ώστε την πλειοψηφία να αποτελούν ανώτατοι δικαστές και επέκταση της αρμοδιότητάς της και στις εκλογές των ΟΤΑ.

3. Αποδέσμευση της συνταξιοδότησης των πολιτικών από την βουλευτική, την υπουργική ή την «αυτοδιοικητική» ιδιότητα. Με άλλα λόγια, κάλυψη των πολιτικών προσώπων από τον ασφαλιστικό τους φορέα, στον οποίο θα εξακολουθούν να καταβάλλουν τις κανονικές εισφορές και για όσο χρόνο ασκούν πολιτικά καθήκοντα.

4. Σε συνεργασία με την Βουλή, επανεξέταση του καθεστώτος  αποσπάσεων  δημόσιων υπαλλήλων και υπαλλήλων ΝΠΔΔ στους βουλευτές και τα κόμματα. Περιορισμός του αριθμού των μετακλητών στα πολιτικά γραφεία των υπουργών.

5. Επανεξέταση και αξιολόγηση του ασυμβιβάστου για τους βουλευτές που είναι ταυτόχρονα και ελεύθεροι επαγγελματίες,  όπως π.χ. οι δικηγόροι, στους οποίους πρέπει να απαγορευθεί να παρίστανται σε δικαστήρια που εδρεύουν στην εκλογική τους περιφέρεια. Ανάλογες προβλέψεις θα γίνουν και για άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες που εμπλέκονται με ζητήματα βουλευτικής δεοντολογίας, καθώς και με υποθέσεις της περιφέρειας των βουλευτών.

6. Ενίσχυση των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων της Βουλής, ιδίως σε επίπεδο Διαρκών Επιτροπών και δυνατότητα συστάσεως εξωκοινοβουλευτικών Εξεταστικών Επιτροπών, υπό την προεδρία ανεξάρτητων προσωπικοτήτων. Ταυτόχρονα η ίδια η Βουλή πρέπει να υιοθετήσει μέτρα με στόχο την μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και λογοδοσία. Δημοσίευση όλων των οικονομικών αποφάσεων στην Διαύγεια. 

3.1 Αποτελεσματικότερο κράτος

7. Χρονοδιάγραμμα για ενίσχυση και σταδιακή αποκατάσταση του κράτους πρόνοιας, με σεβασμό του δικαιώματος του καθένα να ζει αξιοπρεπώς. Μέτρα για άμεση  και κατ’ απόλυτη προτεραιότητα ανακούφιση των νεόπτωχων.

8. Ενιαία αντιμετώπιση Τύπου και Ραδιοτηλεόρασης,  με ταυτόχρονη καθιέρωση κανόνων για αντιμετώπιση των fake news στο διαδίκτυο.

9. Περιορισμός (τουλάχιστον κατά το 1/3) των μελών των ΔΣ σε ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ.

10. Κατάργηση των διορισμένων Συμβουλίων στις ΔΕΚΟ, τα Νοσοκομεία και τους λοιπούς οργανισμούς και άσκηση της διοίκησής από στελέχη προερχόμενα τόσο από την ίδια την διοικητική ιεραρχία τους όσο και εξωτερικούς που προσλαμβάνονται με ανοιχτό διαγωνισμό. Με ανοιχτό διαγωνισμό επιλέγεται και ο Διευθύνων Σύμβουλος.

11. Κατάργηση των διορισμένων Συμβουλίων στις ΔΕΚΟ, τα Νοσοκομεία και τους λοιπούς οργανισμούς και άσκηση της διοίκησής από στελέχη προερχόμενα τόσο από την ίδια την διοικητική ιεραρχία τους όσο και εξωτερικούς που προσλαμβάνονται με ανοιχτό διαγωνισμό. Με ανοιχτό διαγωνισμό επιλέγεται και ο Διευθύνων Σύμβουλος.

12. Κατάργηση των διορισμένων Συμβουλίων στις ΔΕΚΟ, τα Νοσοκομεία και τους λοιπούς οργανισμούς και άσκηση της διοίκησής από στελέχη προερχόμενα τόσο από την ίδια την διοικητική ιεραρχία τους όσο και εξωτερικούς που προσλαμβάνονται με ανοιχτό διαγωνισμό. Με ανοιχτό διαγωνισμό επιλέγεται και ο Διευθύνων Σύμβουλος.

13. Πριν από κάθε σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, ανοίγουμε οργανωμένο δημόσιο διάλογο, όπως για τα δικαιώματα του παιδιού, για τις γυναικοκτονίες, για το προσφυγικό/μεταναστευτικό, για τη ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητα, την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των ατόμων τρίτης ηλικίας,  τους Ρομά, τα Άτομα με Αναπηρία, οι εξαρτήσεις που λαμβάνουν νέες διαστάσεις εθισμών με τις σύγχρονες τεχνολογίες.

14. Πριν από κάθε σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, ανοίγουμε οργανωμένο δημόσιο διάλογο, όπως για τα δικαιώματα του παιδιού, για τις γυναικοκτονίες, για το προσφυγικό/μεταναστευτικό, για τη ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητα, την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των ατόμων τρίτης ηλικίας,  τους Ρομά, τα Άτομα με Αναπηρία, οι εξαρτήσεις που λαμβάνουν νέες διαστάσεις εθισμών με τις σύγχρονες τεχνολογίες.