Ηλεκτρονική Υπηρεσία Υποστήριξης μελών & φίλων

Κάλεσμα διαλόγου για την Περιφέρεια Ηπείρου

Η Ήπειρος Σήμερα – πού βρισκόμαστε.

Η Ήπειρος, αν και διαθέτει πλούσιο φυσικό κεφάλαιο, ισχυρή αγροδιατροφική παραγωγή και έναν αναδυόμενο τουριστικό τομέα, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις που επηρεάζουν την αναπτυξιακή της προοπτική. Ως μία από τις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με κατά κεφαλήν ΑΕΠ στο 47% του ευρωπαϊκού μέσου όρου), η οικονομία της χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα, εξάρτηση από τον πρωτογενή τομέα και περιορισμένη επενδυτική δυναμική. Παράλληλα, οι δημογραφικές τάσεις είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, με σταθερή μείωση πληθυσμού και έντονο φαινόμενο brain drain, καθώς το 65% των αποφοίτων πανεπιστημίου εγκαταλείπει την περιοχή λόγω έλλειψης ευκαιριών.

Η γεωγραφική της θέση, έχει πλέον εξελιχθεί σε στρατηγικό πλεονέκτημα. Η ανάπτυξη των μεταφορικών δικτύων, με την Εγνατία και την Ιόνια Οδό, έχει μειώσει τις αποστάσεις και βελτιώσει τη συνδεσιμότητα με την υπόλοιπη χώρα και τις ευρωπαϊκές αγορές. Ωστόσο, οι υποδομές εξακολουθούν να παρουσιάζουν ελλείψεις, ιδιαίτερα στον τομέα των μεταφορών, των θαλάσσιων συνδέσεων και της ψηφιακής κάλυψης, περιορίζοντας την οικονομική δραστηριότητα και την επιχειρηματικότητα.

Η οικονομία της περιφέρειας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αγροδιατροφή και τον τουρισμό, με δυναμική παρουσία στις εξαγωγές προϊόντων όπως η φέτα, το πρόβειο γάλα και το κοτόπουλο. Ωστόσο, η παραγωγή παραμένει κατακερματισμένη και σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από παραδοσιακές μεθόδους, με περιορισμένη αξιοποίηση της καινοτομίας και της ψηφιακής τεχνολογίας. Η μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και η ενίσχυση της εξωστρέφειας αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την αναβάθμιση του παραγωγικού μοντέλου της περιοχής.

Η Ήπειρος διαθέτει επίσης ένα τεράστιο φυσικό απόθεμα με εθνικής εμβέλειας προστατευόμενες περιοχές, ενώ οι υδατικοί της πόροι και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προσφέρουν δυνατότητες βιώσιμης ανάπτυξης. Η περιβαλλοντική διαχείριση και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αποτελούν στρατηγικές προτεραιότητες, καθώς η περιοχή πλήττεται από ακραία καιρικά φαινόμενα και ζητήματα βιωσιμότητας των φυσικών της πόρων.

Η κοινωνική διάσταση της ανάπτυξης είναι εξίσου κρίσιμη. Το 34% των νοικοκυριών ζει με ετήσιο εισόδημα κάτω των 10.000€, ενώ η ανεργία των νέων βρίσκεται στο 30,5%. Οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται από τη χαμηλή πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες, την ελλιπή συνδεσιμότητα σε απομακρυσμένες περιοχές και τις ανεπαρκείς κοινωνικές υποδομές. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με περισσότερους από 24.000 φοιτητές και ισχυρή ερευνητική δραστηριότητα, μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση της Ηπείρου, εφόσον διασυνδεθεί αποτελεσματικά με την αγορά και τις παραγωγικές δραστηριότητες.

Προκλήσεις και Προοπτικές: Η Ανάγκη για ένα Νέο Αναπτυξιακό Υπόδειγμα

Με όσα ενδεικτικά αναφέρθηκαν, γίνεται αντιληπτό πως η Ήπειρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς οι δομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει επιβάλλουν την επανεξέταση του αναπτυξιακού της μοντέλου. Η δημογραφική γήρανση, η οικονομική στασιμότητα, οι ελλείψεις σε υποδομές και η χαμηλή τεχνολογική διείσδυση διαμορφώνουν σημαντικές προκλήσεις, και θέτουν ένα πλαίσιο το οποίο απαιτεί στοχευμένες στρατηγικές και βιώσιμες πολιτικές επιλογές.

Η πρώτη και πλέον πιεστική πρόκληση είναι η πληθυσμιακή συρρίκνωση και η φυγή του ανθρώπινου κεφαλαίου. Τα υψηλά ποσοστά μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και η συρρίκνωση του πληθυσμού, ιδιαίτερα στις ορεινές και αγροτικές περιοχές, απειλούν την αναπτυξιακή δυναμική της Ηπείρου. Η αναστροφή αυτής της τάσης προϋποθέτει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας, θα βελτιώσει τις υποδομές και θα ενισχύσει την επιχειρηματικότητα, ιδιαίτερα στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας.

Παράλληλα, η οικονομία της Περιφέρειας παραμένει εξαρτημένη από τον πρωτογενή τομέα, με χαμηλό επίπεδο τυποποίησης, περιορισμένη ενσωμάτωση καινοτομίας και δυσκολίες στην εξαγωγική δραστηριότητα. Η αγροδιατροφική παραγωγή, αν και ποιοτικά ανώτερη, δεν αξιοποιεί πλήρως τις νέες τεχνολογίες και τις διεθνείς τάσεις της βιώσιμης γεωργίας. Η ενίσχυση της γεωργίας ακριβείας, η διασύνδεση της παραγωγής με την έρευνα και η αξιοποίηση της ψηφιακής ιχνηλασιμότητας μπορούν να καταστήσουν την Ήπειρο ηγέτιδα στην αγροδιατροφή.

Η έλλειψη σύγχρονων υποδομών και συνδεσιμότητας αποτελεί έναν ακόμη ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη. Οι απομακρυσμένες περιοχές της Ηπείρου στερούνται βασικών υποδομών σε μεταφορές, τηλεπικοινωνίες και ενέργεια, καθιστώντας δύσκολη την επιχειρηματική δραστηριότητα και την ελκυστικότητα της Περιφέρειας για νέες επενδύσεις. Η αναβάθμιση των οδικών δικτύων, η ενίσχυση του λιμένα της Ηγουμενίτσας ως πύλης εξωστρέφειας και η δημιουργία υποδομών για τηλεργασία και ψηφιακή επιχειρηματικότητα είναι απαραίτητες παρεμβάσεις για την αναβάθμιση της αναπτυξιακής δυναμικής της περιοχής.

Επιπλέον, η Ήπειρος δεν έχει ακόμα καταφέρει να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες της ψηφιακής οικονομίας και της καινοτομίας. Η χαμηλή διασύνδεση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με τον παραγωγικό ιστό, η περιορισμένη υποστήριξη των startups και η απουσία ισχυρών επιχειρηματικών clusters τεχνολογίας κρατούν την Περιφέρεια πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες που έχουν επενδύσει στρατηγικά στην καινοτομία. Η δημιουργία ενός οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας και η ενίσχυση της τεχνολογικής εκπαίδευσης είναι καίριες προτεραιότητες για τη μετάβαση της Ηπείρου στη νέα ψηφιακή εποχή.

Ωστόσο, η Ήπειρος δεν στερείται προοπτικών. Οι φυσικοί πόροι, η στρατηγική γεωγραφική της θέση και το πολιτιστικό της απόθεμα αποτελούν ισχυρά πλεονεκτήματα, που μπορούν να μεταφραστούν σε βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, ενίσχυση του πολιτιστικού και εναλλακτικού τουρισμού και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος για ήπιες αναπτυξιακές δραστηριότητες. Επιπλέον, η πράσινη μετάβαση και η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ανοίγουν νέες προοπτικές για την Περιφέρεια, ενισχύοντας την ενεργειακή αυτάρκεια και τη βιώσιμη επιχειρηματικότητα.

Η απάντηση στις προκλήσεις αυτές απαιτεί ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο, που θα κινηθεί σε τρεις βασικούς άξονες:

• Την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα και της αγροδιατροφής με τεχνολογική καινοτομία.
• Τη βελτίωση των υποδομών, της ποιότητας ζωής και την αντιστροφή του brain drain.
• Τη μετάβαση της Ηπείρου στην ψηφιακή εποχή, με έξυπνη επιχειρηματικότητα και βιώσιμη καινοτομία.

Η Ήπειρος έχει μπροστά της την ευκαιρία να μετατραπεί από μια Περιφέρεια με διαρθρωτικά προβλήματα σε έναν πρότυπο κόμβο βιώσιμης και τεχνολογικά ανεπτυγμένης ανάπτυξης. Η υλοποίηση αυτής της προοπτικής δεν είναι μόνο αναπτυξιακό στοίχημα, αλλά και πολιτική ευθύνη.

Ο πρωτογενής τομέας της Ηπείρου αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας και της τοπικής ανάπτυξης, ωστόσο αντιμετωπίζει προκλήσεις που απαιτούν άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις. Η αξιοποίηση της καινοτομίας, η εισαγωγή τεχνολογιών αιχμής και η ενίσχυση της τυποποίησης και της εξωστρέφειας είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη μετάβαση σε ένα ανθεκτικό και ανταγωνιστικό παραγωγικό μοντέλο. Παράλληλα, η υποστήριξη των νέων παραγωγών και η σύνδεση του πρωτογενούς τομέα με την εκπαίδευση, την έρευνα και τις σύγχρονες επιχειρηματικές πρακτικές θα επιτρέψει στην Ήπειρο να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της και να καταστεί πρότυπο βιώσιμης αγροδιατροφικής ανάπτυξης.

Άξονας 1: Δυναμικός πρωτογενής τομέας, αγροδιατροφή και καινοτομία για μια εξωστρεφή Ήπειρο

Ο πρωτογενής τομέας της Ηπείρου αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της περιφερειακής οικονομίας, με δυναμική παρουσία στην κτηνοτροφία, τη γαλακτοκομία και τις εξαγωγές προϊόντων υψηλής ποιότητας, όπως η φέτα και το κοτόπουλο. Ωστόσο, η απουσία καινοτομίας, η υψηλή εξάρτηση από τις τιμές πρώτων υλών και η αργή μετάβαση σε βιώσιμες πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα της παραγωγής.

Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν η Ήπειρος μπορεί να πρωταγωνιστήσει στη νέα εποχή της αγροδιατροφής, αλλά πώς.

Η κλιματική αλλαγή, οι αυξανόμενες απαιτήσεις σε βιωσιμότητα και η διεθνής ανταγωνιστικότητα καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για ψηφιακό μετασχηματισμό και τεχνολογική καινοτομία. Ο αγροδιατροφικός τομέας διεθνώς αναδιαρθρώνεται με νέα τεχνολογικά εργαλεία και στρατηγικές που αυξάνουν την αποδοτικότητα, μειώνουν το κόστος και ενισχύουν τη βιωσιμότητα.

Αντλώντας διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, η Ήπειρος μπορεί να αξιοποιήσει τις έξυπνες τεχνολογίες, τη συνεργασία με πανεπιστήμια και την ενίσχυση των εξαγωγών, ώστε να μετατραπεί σε πρότυπη Περιφέρεια βιώσιμης αγροδιατροφής και καινοτόμου παραγωγής.

Η γεωργία ακριβείας, η τεχνητή νοημοσύνη στην ανάλυση παραγωγής, η έξυπνη κτηνοτροφία, η ψηφιακή ιχνηλασιμότητα τροφίμων και η ενεργειακή αυτονομία των αγροτικών μονάδων δεν είναι απλά τεχνολογικές επιλογές, αλλά πολιτικές αποφάσεις που θα καθορίσουν το παραγωγικό μοντέλο των επόμενων δεκαετιών.

Η μετάβαση σε ένα καινοτόμο και βιώσιμο παραγωγικό σύστημα δεν είναι απλώς τεχνική αναγκαιότητα, αλλά κεντρική πολιτική προτεραιότητα. Ο πρωτογενής τομέας πρέπει να μετατραπεί σε έναν από τους κύριους αναπτυξιακούς άξονες της Ηπείρου, διαμορφώνοντας το μέλλον της περιφερειακής οικονομίας και των τοπικών κοινωνιών.

📌 Ενδιαφέροντα Στοιχεία

• 1,1 εκατ. αιγοπρόβατα → Η Ήπειρος καλύπτει πάνω από 30% της συνολικής ελληνικής παραγωγής γαλακτοκομικών.
• Παραγωγή φέτας & γαλακτοκομικών → Η Ήπειρος συμβάλλει στο 40% των εξαγωγών ελληνικής φέτας.
• Η Ήπειρος είναι η 1η Περιφέρεια στην Ελλάδα στην παραγωγή κοτόπουλου, με πάνω από 50% της συνολικής ελληνικής παραγωγής να προέρχεται από την περιοχή.
• Μεγάλες πτηνοτροφικές μονάδες → Περισσότερες από 300 επιχειρήσεις & εκμεταλλεύσεις δραστηριοποιούνται στην πτηνοτροφία.
• Αγροδιατροφικός τομέας → Συμμετέχει κατά 14,7% στο περιφερειακό ΑΕΠ (εθνικός μέσος όρος: ~8,5%).
• Εκτάσεις καλλιέργειας → 300.000+ στρέμματα χρησιμοποιούνται για γεωργική παραγωγή, αλλά λιγότερο από 20% εφαρμόζει τεχνολογίες γεωργίας ακριβείας.
• Αριθμός μεταποιητικών επιχειρήσεων → 200+ μικρομεσαίες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην αγροδιατροφή, με αυξημένη εξαγωγική δραστηριότητα.
• Αύξηση εξαγωγών γεωργικών προϊόντων → +28% την τελευταία πενταετία.
• Τόσο η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση (~11,5%), όσο και οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις (~31,3%) παρουσίασαν σημαντική μείωση κατά την περίοδο 2009-2020 στην Περιφέρεια Ηπείρου.

❗ Προκλήσεις

🔹 Τεχνολογική υστέρηση & χαμηλή καινοτομία → Το 80% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων δεν χρησιμοποιεί γεωργία ακριβείας ή ψηφιακά εργαλεία παραγωγής.
🔹 Υψηλό κόστος παραγωγής & εξάρτηση από τις τιμές της αγοράς → Το κόστος ενέργειας, μεταφορών & πρώτων υλών πλήττει τη βιωσιμότητα κυρίως των μικρών παραγωγών.
🔹 Αδύναμη εξαγωγική δυναμική → Μόνο το 30% των ηπειρωτικών προϊόντων εξάγεται, ενώ η έλλειψη τυποποίησης και branding μειώνει την προστιθέμενη αξία.
🔹 Κοινωνικές ανισότητες στην πρόσβαση σε καινοτομία → Οι μικρομεσαίοι παραγωγοί και οι γυναίκες αγρότισσες δεν έχουν ίση πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες.
🔹 Κλιματική αλλαγή & περιβαλλοντικό αποτύπωμα → Η παραγωγή επηρεάζεται από ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασίες & εδαφική υποβάθμιση.

📌 Προτάσεις Πολιτικής

✅Ψηφιακή & τεχνολογική μετάβαση

Δημιουργία ενός  Περιφερειακού κέντρου Αγροδιατροφικής Καινοτομίας που θα συνδέει αγρότες, ερευνητικά ινστιτούτα και τεχνολογικές startups.

• Εφαρμογή “Έξυπνων Γεωργικών Περιοχών” όπου οι παραγωγοί εφαρμόζουν τεχνολογίες ακριβείας, με στήριξη από τα πανεπιστήμια & τις νεοφυείς επιχειρήσεις.
• Ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας real–time παρακολούθησης καλλιεργειών με χρήση AI & Big Data.
• Δωρεάν εκπαίδευση αγροτών σε ψηφιακά εργαλεία και γεωργία ακριβείας μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Εφαρμογή Blockchain στην Ιχνηλασιμότητα Τροφίμων

• Χρήση blockchain & QR codes για τη διασφάλιση της ποιότητας των ηπειρωτικών προϊόντων και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.
• Ανάπτυξη συστήματος “From Farm to Fork“ για διαφανή εφοδιαστική αλυσίδα.

Ψηφιακή Χρηματοδότηση για Μικρούς Παραγωγούς

• Ανάπτυξη ψηφιακής “αγροτικής τράπεζας δεδομένων”, η οποία θα λειτουργεί ως έξυπνη πλατφόρμα που συλλέγει, αναλύει και αξιοποιεί δεδομένα για να προσφέρει εξατομικευμένες προτάσεις στήριξης, δάνεια και επενδυτικές ευκαιρίες στους παραγωγούς.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Η Ολλανδία είναι παγκόσμιος ηγέτης στη γεωργία ακριβείας, με αγροτικά θερμοκήπια που λειτουργούν 100% αυτόνομα μέσω AI.
• Στη Φινλανδία, το “Luke Bioeconomy Institute“ υποστηρίζει τεχνολογικές καινοτομίες στον αγροτικό τομέα.
• Στη Σιγκαπούρη, οι αγρότες λαμβάνουν real–time προειδοποιήσεις για ακραία φαινόμενα μέσω ψηφιακής πλατφόρμας.
• Το Ντουισμπούργκ, μέσω του SmartAgriHub, έχει δημιουργήσει πιλοτικές “έξυπνες φάρμες” όπου χρησιμοποιούνται drones, αισθητήρες εδάφους & AI για πρόβλεψη καλλιεργειών & μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων.
• Στην περιφέρεια της Εμίλια-Ρομάνια, το πανεπιστήμιο και οι τοπικοί παραγωγοί συνεργάζονται για την ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, διασφαλίζοντας πιστοποίηση, ιχνηλασιμότητα & έξυπνη διαχείριση αποθεμάτων.
• “Agri–Digital Financing“ Στην Ινδία και την Κένυα, οι αγρότες λαμβάνουν δάνεια και επενδυτική στήριξη με βάση AI-driven εκτιμήσεις για την παραγωγή τους, αντί για κλασικές τραπεζικές εγγυήσεις.

✅Κοινωνική Δικαιοσύνη & Στήριξη Παραγωγών

Δίκαιη Τιμολόγηση & Προστασία Παραγωγών μέσω Συμβολαιακής Γεωργίας

• Συμβόλαια Δίκαιης Παραγωγής → Εγγυημένες ελάχιστες τιμές για τους παραγωγούς, αποτρέποντας αθέμιτες πρακτικές από μεγάλες αλυσίδες
• Αγροτικό Κοινωνικό Ταμείο. Χρηματοδότηση μικρών παραγωγών & συνεταιρισμών μέσω μη κερδοσκοπικών μηχανισμών.

Επιδότηση Ένταξης Παραγωγών σε Συνεταιριστικά Σχήματα & Αγροτικά Clusters

• Παροχή οικονομικών κινήτρων για παραγωγούς που εντάσσονται σε αγροδιατροφικούς συνεταιρισμούς & clusters.
• Δημιουργία “Αγροτικών Τραπεζών Γης” για την παραχώρηση ανεκμετάλλευτων γεωργικών εκτάσεων σε νέους αγρότες και κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις.

Ενίσχυση απαραίτητων υποδομών για τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα

• Εγγειοβελτιωτικά και Αρδευτικά Έργα, με έμφαση στην Πεδιάδα Άρτας και άλλες αγροτικές περιοχές.
• Δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας, συσκευασίας και αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένων ψυκτικών θαλάμων για τη διασφάλιση της ποιότητας των προϊόντων.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Στη Γαλλία, ο νόμος Egalim προστατεύει τους αγρότες μέσω νομικά κατοχυρωμένων ελάχιστων τιμών.
• Στην περιφέρεια Ναβάρρα, αγροτικοί συνεταιρισμοί έχουν συνδέσει μικρούς παραγωγούς, δίνοντάς τους πρόσβαση σε χρηματοδότηση & σύγχρονες υποδομές.

✅ Κλιματική Ανθεκτικότητα & Πράσινη Μετάβαση

Κλιματικό Ασφαλιστικό Ταμείο Αγροτών

• Δημιουργία περιφερειακού ταμείου αποζημιώσεων για αγρότες που πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα.

Κίνητρα για Αναγεννητική Γεωργία Ενεργειακή Αυτονομία Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων

• Κίνητρα για βιολογικές καλλιέργειες, αγροτικά φωτοβολταϊκά & χρήση αγροτικών αποβλήτων για παραγωγή ενέργειας.
• Υποχρεωτική αντικατάσταση πετρελαιοκίνητων αγροτικών μηχανημάτων με ηλεκτρικά & υβριδικά μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων.

Στρατηγική για Μείωση Αποβλήτων & Κυκλική Οικονομία

• Δημιουργία “Zero-Waste Αγροτικών Μονάδων” με ανακύκλωση οργανικών αποβλήτων για παραγωγή βιοκαυσίμων.
• Εφαρμογή μοντέλων “αναγεννητικής γεωργίας” για προστασία των εδαφών από διάβρωση.

Περιφερειακό Πρόγραμμα για “Έξυπνη Διαχείριση Υδάτων”

• Ανάπτυξη AI-powered συστημάτων άρδευσης για εξοικονόμηση νερού.
• Παρακολούθηση καταναλώσεων σε όλα τα αστικά κέντρα και συστήματα εντοπισμού διαρροών με χρήση ΙοΤ.
• Κρατική ενίσχυση για εγκατάσταση δεξαμενών συλλογής βρόχινου νερού και επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων νερού.
• Προστασία του οικοσυστήματος του Αμβρακικού Κόλπου με ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών (AI, IoT) με ταυτόχρονη οριοθέτηση των περιοχών αλιείας, υδατοκαλλιεργειών κλπ.
• Παρακολούθηση αποθέματος και εντοπισμός υπεραλίευσης σε όλο το μήκος του παράκτιου μετώπου της Ηπείρου.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Στην Ισπανία, το Agroseguro παρέχει δημόσια χρηματοδοτούμενη ασφάλιση για ακραία καιρικά φαινόμενα.
• Sustainable Farming Initiative στη Δανία όπου έχει αναπτυχθεί σύστημα διαχείρισης υδάτινων πόρων και ανανεώσιμης ενέργειας σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις, μείωση εκπομπών CO₂ κατά 35%.
• Στη Σουηδία, το 80% των αγροτικών αποβλήτων επαναχρησιμοποιείται για παραγωγή ενέργειας & λιπασμάτων. Ο Δήμος του Γκέτεμποργκ υιοθέτησε το Zero Waste Agriculture, όπου αγροτικά απόβλητα ανακυκλώνονται πλήρως σε λίπασμα, βιοκαύσιμα και ζωοτροφές, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της γεωργίας.
• Στη Γερμανία, η κυβέρνηση επιδοτεί αγροτικές ενεργειακές κοινότητες που παράγουν τοπικά την ηλεκτρική τους ενέργεια.
• Η περιφέρεια Trentino-Alto Adige έχει αναπτύξει αγροτικούς συνεταιρισμούς μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, αξιοποιώντας βιοαπόβλητα για βιοκαύσιμα και ανακύκλωση υδάτων για άρδευση.

✅ Ανάπτυξη Εξαγωγικής Δυναμικής & ενίσχυση ανταγωνιστικότητας

Υποστήριξη των εξαγωγών και στρατηγικές Συμμαχίες με Διεθνείς Αγορές

• Προώθηση των προϊόντων σε Premium Supermarkets (Whole Foods, Marks & Spencer, Carrefour Bio).
• Συμφωνίες με ελληνικά εστιατόρια στο εξωτερικό για την αποκλειστική χρήση ηπειρωτικών προϊόντων.
• Εξειδικευμένη δομή υποστήριξης εξαγωγέων με σύνδεση ελληνικών επιχειρήσεων με διεθνή δίκτυα λιανικής.
• Ανάπτυξη συνεργειών με διεθνείς εμπορικές εκθέσεις & πλατφόρμες e-commerce (Amazon, Alibaba, EU Agri-Export Portal).

Ενίσχυση Πιστοποιήσεων & Branding των Ηπειρωτικών Προϊόντων

• Δημιουργία ομπρέλας πιστοποίησης “Epirus Finest”, ώστε όλα τα τοπικά προϊόντα να φέρουν ενιαία ταυτότητα.
• Κίνητρα για ΠΟΠ/ΠΓΕ πιστοποιήσεις, ώστε τα προϊόντα της Ηπείρου να αποκτήσουν υψηλότερη προστιθέμενη αξία.
• Ανάπτυξη “Ηπειρωτικού Γαστρονομικού Δρόμου”, στη λογική του Gastro-Heritage Branding όπου τοπικά προϊόντα ενσωματώνονται στον τουρισμό μέσω γευσιγνωσίας, τοπικών φεστιβάλ & farm-to-table μοντέλων.

Ενίσχυση τοπικής και κυκλικής οικονομίας

• Δέσμευση ξενοδοχείων & εστιατορίων να χρησιμοποιούν τοπικά προϊόντα, ενισχύοντας την κυκλική οικονομία και τις ηπειρωτικές επιχειρήσεις.
• Θέσπιση πολιτικής όπου τουλάχιστον 50% των δημόσιων προμηθειών (σχολεία, νοσοκομεία, στρατόπεδα) προέρχονται από την ηπειρωτική παραγωγή.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Στη Γαλλία, η πιστοποίηση “Label Rouge” αύξησε τις εξαγωγές τοπικών προϊόντων κατά 50% σε 5 χρόνια.
• Το Μονπελιέ έχει εφαρμόσει πολιτική όπου 50% των προμηθειών σχολείων, νοσοκομείων & δημοσίων δομών προέρχεται από τοπικούς παραγωγούς.
  Στη Νορβηγία, το 80% των σχολείων παρέχει αποκλειστικά τοπικά βιολογικά προϊόντα.
• Το Σαν Σεμπαστιάν στην Ισπανία  έχει μετατραπεί σε παγκόσμιο γαστρονομικό προορισμό, αξιοποιώντας την τοπική παραγωγή μέσω τουρισμού. Τα αγροτικά προϊόντα συνδέονται με fine dining εστιατόρια & food festivals.
  
  

Η δημογραφική συρρίκνωση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την Ήπειρο, με τον πληθυσμό να μειώνεται και τις νέες γενιές να αναζητούν ευκαιρίες εκτός Περιφέρειας (και εκτός χώρας). Το ζήτημα αυτό δεν είναι μόνο δημογραφικό, αλλά και αναπτυξιακό, καθώς συνδέεται άμεσα με τις υποδομές, την απασχόληση, τον τουρισμό αλλά και την ποιότητα ζωής. Η αντιστροφή αυτής της τάσης απαιτεί στοχευμένες πολιτικές, που θα κάνουν την Ήπειρο ελκυστική για την επιστροφή του ανθρώπινου δυναμικού, θα δημιουργήσουν σύγχρονες θέσεις εργασίας, θα ενισχύσουν την περιφερειακή ανάπτυξη και θα προσφέρουν κίνητρα για εγκατάσταση νέων και οικογενειών. Η Ήπειρος μπορεί και πρέπει να γίνει ένας τόπος προοπτικής, δυναμικής ανάπτυξης και ισόρροπης κοινωνικής εξέλιξης.

Άξονας 2: Από τη Φυγή στη μεγάλη Επιστροφή – Υποδομές, βιώσιμη ανάπτυξη και ποιότητα ζωής

Η Ήπειρος βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δομική δημογραφική και αναπτυξιακή πρόκληση, καθώς η συνεχής μείωση του πληθυσμού, η γήρανση και η αποδυνάμωση του παραγωγικού της ιστού επιβραδύνουν την οικονομική και κοινωνική της εξέλιξη. Η Περιφέρεια έχει καταγράψει πληθυσμιακή μείωση 5,1% την τελευταία δεκαετία, ενώ σε κρίσιμες παραμεθόριες περιοχές, όπως το Πωγώνι (-23,5%) και η Κόνιτσα (-16,3%), οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί της σταδιακής αποδιάρθρωσης των τοπικών κοινωνιών. Παράλληλα, η Ήπειρος διατηρεί έναν από τους υψηλότερους δείκτες γήρανσης στην Ελλάδα, με 140 ηλικιωμένους ανά 100 νέους, εντείνοντας την πίεση στο σύστημα υγείας, τις κοινωνικές υπηρεσίες και την οικονομία.

Η πληθυσμιακή συρρίκνωση δεν είναι απλώς στατιστικό φαινόμενο – είναι παράγοντας καθοριστικός για την ανάπτυξη. Η διαρροή του ανθρώπινου δυναμικού προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και το εξωτερικό, με το 65% των αποφοίτων πανεπιστημίων να εγκαταλείπουν την Ήπειρο, δεν περιορίζει μόνο τις προοπτικές οικονομικής ανάκαμψης, αλλά αποδυναμώνει και τις δυνατότητες ανανέωσης της παραγωγικής της βάσης. Η περιορισμένη διαθεσιμότητα σύγχρονων και σταθερών θέσεων εργασίας, η έλλειψη επενδύσεων και η υστέρηση στις υποδομές επιδεινώνουν το πρόβλημα, διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον χαμηλής ελκυστικότητας για νέες οικογένειες και επιχειρήσεις.

Η αντιμετώπιση αυτής της δυναμικής απαιτεί συγκεκριμένες και στοχευμένες πολιτικές, που θα βασίζονται στη βελτίωση της προσβασιμότητας, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και την αναβάθμιση των υποδομών. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι περιφέρειες με παρόμοιες δημογραφικές προκλήσεις, όπως η Auvergne στη Γαλλία και η Castilla y León στην Ισπανία, πέτυχαν να προσελκύσουν νέους κατοίκους μέσα από φορολογικά κίνητρα, ειδικά επενδυτικά προγράμματα και την ανάπτυξη έξυπνων υποδομών που ενισχύουν την προσβασιμότητα και την ποιότητα ζωής.

Η Ήπειρος διαθέτει τα δομικά στοιχεία για να μετατραπεί σε περιφέρεια δυναμικής επιστροφής και ανάπτυξης, εφόσον επενδύσει σε σύγχρονες και βιώσιμες υποδομές μεταφορών, ευρυζωνικά δίκτυα, προσβάσιμες δημόσιες υπηρεσίες και νέες τεχνολογίες. Ο ανασχεδιασμός του παραγωγικού της μοντέλου, με έμφαση στην καινοτομία, τον βιώσιμο τουρισμό, τις δημιουργικές βιομηχανίες και την περιβαλλοντική οικονομία, μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο ανάπτυξης, που θα στηρίζει τη συγκράτηση και επιστροφή του πληθυσμού.

Η ενίσχυση των υποδομών και των οικονομικών δραστηριοτήτων δεν αποτελεί αποσπασματικό μέτρο, αλλά κεντρικό αναπτυξιακό άξονα για την Περιφέρεια. Η στόχευση στη σύνδεση των πόλεων και των αγροτικών περιοχών με σύγχρονα οδικά και ψηφιακά δίκτυα, η ανάπτυξη υποδομών δημόσιας υγείας και κοινωνικής φροντίδας, καθώς και η ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας είναι προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση μιας νέας αναπτυξιακής πορείας.

Η Ήπειρος δεν μπορεί να παραμείνει περιφέρεια χαμηλής αναπτυξιακής και δημογραφικής δυναμικής. Ο συνδυασμός στοχευμένων πολιτικών κινήτρων, έξυπνων υποδομών και σύγχρονων παραγωγικών δραστηριοτήτων μπορεί να δημιουργήσει ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό αναπτυξιακό περιβάλλον, καθιστώντας την Περιφέρεια όχι μόνο τόπο καταγωγής, αλλά τόπο επιστροφής, εγκατάστασης και ευκαιριών για τις νέες γενιές.

📌 Ενδιαφέροντα Στοιχεία

• Πληθυσμός → Η Ήπειρος αριθμεί ~333.000 κατοίκους, με μείωση -5% την τελευταία δεκαετία.
• Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων → Πάνω από 24.000 φοιτητές, αλλά μόνο 35% παραμένουν στην περιοχή μετά την αποφοίτηση.
• Δείκτης γήρανσης → Για κάθε 100 νέους κάτω των 14 ετών, αντιστοιχούν 140 ηλικιωμένοι.
• Νεανική μετανάστευση → Το 45% των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης δηλώνει ότι έφυγε λόγω έλλειψης ποιοτικών θέσεων εργασίας.
• Αστική & αγροτική κατανομή → Το 63% των κατοίκων ζει σε ορεινές ή ημιορεινές περιοχές, γεγονός που αυξάνει την ανάγκη για υποδομές και προσβασιμότητα.
• Μέσο εισόδημα → Το 34% των νοικοκυριών ζει με ετήσιο εισόδημα κάτω των 10.000€.
• Κατά κεφαλήν ΑΕΠ → Η Ήπειρος βρίσκεται στο 47% του μέσου όρου της Ε.Ε., κατατάσσοντάς την στις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρώπης
• Επενδύσεις & επιχειρηματικότητα → Παρά τις αναπτυξιακές δυνατότητες, η Ήπειρος προσελκύει μόλις το 1,8% των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ελλάδα, λόγω γραφειοκρατίας, έλλειψης τεχνολογικής υποδομής και χαμηλής διασύνδεσης πανεπιστημίων-επιχειρήσεων.

❗ Προκλήσεις

🔹 Μείωση πληθυσμού & δημογραφική γήρανση → Η Ήπειρος έχει χάσει 5% του πληθυσμού την τελευταία δεκαετία, με δείκτη γήρανσης 140 ηλικιωμένοι / 100 νέοι.
🔹 Brain drain & φυγή ταλέντων → 65% των αποφοίτων πανεπιστημίων εγκαταλείπουν την περιοχή λόγω έλλειψης ευκαιριών. Η ανεργία των νέων στο 30,5%.

🔹 Περιορισμένες υποδομές & συνδεσιμότητα → Η πρόσβαση σε ορεινές κοινότητες είναι δύσκολη, ενώ οι δημόσιες συγκοινωνίες & το internet είναι ανεπαρκή.

🔹 Έλλειψη υποδομών σε αγροτικές περιοχές → Ανεπαρκής συγκοινωνία, χαμηλή πρόσβαση σε υπηρεσίες και ανισότητες μεταξύ πόλεων & χωριών.

🔹 Έλλειψη επενδύσεων σε νέους τομείς οικονομίας → Χαμηλή ανάπτυξη σε τηλεργασία, smart cities & νέες τεχνολογίες.

📌 Προτάσεις Πολιτικής

✅ Δημογραφική Ανάκαμψη & Ενίσχυση Επιστροφής Νέων

Δράσεις για  “Επιστροφή στην Ήπειρο”

• Δημιουργία ειδικού ταμείου στήριξης νεοεισερχόμενων κατοίκων με επιδοτούμενο ενοίκιο για 2 χρόνια ή χαμηλότοκα στεγαστικά δάνεια για αγορά πρώτης κατοικίας.
• Κίνητρα για επαγγελματική επανένταξη, μέσω φορολογικών εκπτώσεων και επιδοτούμενων θέσεων εργασίας για όσους επιστρέφουν.

Ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας  (π.χ. Η Ήπειρος Επιχειρεί)

• Χρηματοδότηση startups, συνεταιρισμών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας στην Περιφέρεια.
• Ειδικά φορολογικά κίνητρα για επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν νέους από την Ήπειρο ή που μεταφέρουν την έδρα τους στην περιοχή.

Αναπτυξιακό Ταμείο Ορεινών & Παραμεθόριων Περιοχών

• Ενίσχυση επιχειρηματικών και γεωργικών δραστηριοτήτων σε περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή μείωση.
• Επιδότηση έργων που αφορούν τουριστική ανάπτυξη, αγροτουρισμό, πράσινη οικονομία και ψηφιακή τεχνολογία.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• y León, Ισπανία – Χρηματοδότηση νέων επιχειρηματιών με επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια & φορολογικά κίνητρα για επιχειρήσεις που επενδύουν σε αγροτικές περιοχές.

✅Υποδομές & Ψηφιακή Συνδεσιμότητα

“Ψηφιακή Ήπειρος” – 100% Κάλυψη Internet & 5G

• Καθολική κάλυψη αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών με υψηλές ταχύτητες internet μέσω δημόσιας επένδυσης και ιδιωτικών συνεργασιών.
• Ανάπτυξη “Ψηφιακών Κέντρων Κοινότητας”, όπου οι πολίτες θα μπορούν να εργάζονται ή να έχουν πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες.

Αναβάθμιση Θαλάσσιων & Χερσαίων Μεταφορών και δημόσιων συγκοινωνιών

• Σύνδεση της Ηπείρου με νέους εθνικούς & διεθνείς οδικούς άξονες (σύνδεση με Βαλκανικές χώρες – π.χ. Τμήμα Ιωάννινα – Κακαβιά και υλοποίηση  των κάθετων συνδέσεων, όπως Πρέβεζα με Ιονία Οδό). Ολοκληρωμένο Σχέδιο Βελτίωσης των Οδικών Συνδέσεων.
• Ενίσχυση του Λιμανιού της Ηγουμενίτσας ως πολυλειτουργικού λιμένα τουρισμού & logistics.
• Ενίσχυση Ακτοπλοϊκών & Θαλάσσιων Συνδέσεων (Διασύνδεση λιμένων εντός και εκτός χώρας).
• Αναβάθμιση Αεροδρομίου Ιωαννίνων – Διεθνοποίηση Πτήσεων
• Αεροδρόμιο Ακτίου – αναβάθμιση των υποδομών, επέκταση των διεθνών πτήσεων και σύνδεση με χερσαίες και θαλάσσιες μεταφορές.
• Δημιουργία οικολογικών δημόσιων συγκοινωνιών (ηλεκτρικά λεωφορεία) που θα εξυπηρετούν απομονωμένες περιοχές.
• Διερεύνηση για την ανάπτυξη σιδηροδρομικού δικτύου στην Ήπειρο.

“Έξυπνα Χωριά” (Smart Villages)

• Ανάπτυξη “Έξυπνων Αγροτικών Περιοχών”, όπου αισθητήρες & AI θα επιτρέπουν τη βελτιστοποίηση κατανάλωσης νερού και ενέργειας.
• Δημιουργία “Ψηφιακών Αγορών Τοπικών Παραγωγών”, όπου μικρές επιχειρήσεις θα πωλούν προϊόντα απευθείας σε πελάτες μέσω e-commerce.

“Η Ήπειρος του 2030” – Smart Cities & Βιώσιμες Μετακινήσεις
Μοντέλο Παρισιού (15-minute city) 

• Δημιουργία αστικών περιοχών όπου όλες οι υπηρεσίες (σχολεία, αγορά, ιατρική περίθαλψη) είναι προσβάσιμες μέσα σε 15 λεπτά με πράσινες μετακινήσεις.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Μικρό περιφερειακό αεροδρόμιο που μετατράπηκε σε στρατηγικό τουριστικό hub με στοχευμένες διεθνείς πτήσεις.
• , Γαλλία – Δημιουργία “Ψηφιακών Οικισμών” με 100% κάλυψη 5G και υποστήριξη τηλεργασίας.
• – Επιτυχημένο παράδειγμα ανάπτυξης λιμένα ως διαμετακομιστικού κέντρου και τουριστικού κόμβου, με ταυτόχρονη ενίσχυση του πολιτιστικού τουρισμού.
• – Επιτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης ενός λιμανιού τόσο ως τουριστικού προορισμού (home port κρουαζιέρας) όσο και ως logistics hub.

✅Ανάπτυξη της Οικονομίας & Νέες Μορφές Απασχόλησης

“Ψηφιακοί Οικισμοί” – Ήπειρος ως Remote Work Hub (για Τηλεργαζόμενους & Start–ups)

• Παροχή φορολογικών κινήτρων σε εταιρείες που επιτρέπουν τηλεργασία στους εργαζομένους τους από την Ήπειρο.
• Ανάπτυξη co–working spaces και προγράμματα φιλοξενίας ψηφιακών νομάδων.

Διεύρυνση του τουριστικού προϊόντος

•  Έξυπνος Τουρισμός 12 μήνες τον χρόνο με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής της Ηπείρου, μέσω διαφορετικών ζωνών ανάπτυξης (ορεινής, αστικής, παράκτιας), που θα εξειδικεύονται σε στοχευμένα προϊόντα τουρισμού.
• Σύνδεση πολιτιστικού τουρισμού με VR ξεναγήσεις και gamification.
• Ανάπτυξη eco–tourism projects για ορεινές και μη περιοχές, με έμφαση σε βιώσιμες δραστηριότητες.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Madeira Digital Nomad Village (Πορτογαλία) → Δημιουργία χωριών με 5G, co-working spaces, πακέτα φιλοξενίας & φορολογικά κίνητρα για εργαζόμενους εξ αποστάσεως.
• – Ανάπτυξη τουριστικών μοντέλων που συνδυάζουν αγροτουρισμό και οικοτουρισμό.
• Maribor (Σλοβενία) → Δημιουργία co-working spaces, e-learning hubs & δωρεάν internet στις αγροτικές περιοχές.
• → Αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, πολιτιστικές διαδρομές με ψηφιακή τεχνολογία.
• – Χρήση ψηφιακών τεχνολογιών (VR & 3D αναπαραστάσεων) για εμπλουτισμό της τουριστικής εμπειρίας.

✅Δημόσιες Υπηρεσίες & Κοινωνική Συνοχή (Ανθεκτικότητα)

Ανάπτυξη Ψηφιακής Υγείας & Τηλεϊατρικής

• Δημιουργία “Ψηφιακών Κέντρων Υγείας”, με δυνατότητα τηλεδιάγνωσης από ειδικούς.
• Παροχή δωρεάν έξυπνων wearable συσκευών για παρακολούθηση υγείας ηλικιωμένων.

Ενίσχυση Κοινωνικών Υποδομών

• Ανάπτυξη παιδικών σταθμών, σχολείων και μονάδων υγείας σε αγροτικές περιοχές.
• Επιδότηση θέσεων εργασίας για κοινωνικούς λειτουργούς, δασκάλους και ιατρούς στην Περιφέρεια.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Γερμανία – Πρωτοποριακό σύστημα τηλεϊατρικής για απομακρυσμένες περιοχές.

✅Ο Ρόλος του Πανεπιστημίου στην Περιφερειακή Ανάπτυξη & τη Δημογραφική Αναγέννηση

“Πανεπιστήμιο στην Παραγωγή” – Κέντρο Καινοτομίας & Επιχειρηματικότητας

• Δημιουργία θερμοκοιτίδας (incubator) νεοφυών επιχειρήσεων (startups) μέσα στο Πανεπιστήμιο, με στόχο την ανάπτυξη αγροτεχνολογικών, τουριστικών και περιβαλλοντικών εφαρμογών.
• Στρατηγικές συνεργασίες με την τοπική αυτοδιοίκηση και επιχειρήσεις για πιλοτικά έργα που θα εφαρμόζουν ερευνητικά αποτελέσματα στην πράξη (π.χ. βιώσιμη γεωργία, έξυπνες πόλεις).
• Παροχή χρηματοδοτικών εργαλείων και mentoring σε φοιτητές και απόφοιτους που θέλουν να αναπτύξουν καινοτόμες ιδέες στην Ήπειρο.
• Συνεργασία Πανεπιστημίου, επιχειρήσεων, τοπικής αυτοδιοίκησης και κοινωνίας των πολιτών για την αντιμετώπιση σοβαρών ζητημάτων (π.χ. αέρια ρύπανση στην πόλη των Ιωαννίνων – smog)

Πρόγραμμα “Από το Πανεπιστήμιο στην Ήπειρο” – Υποτροφίες & Εργασιακά Κίνητρα

• Συνδεδεμένες υποτροφίες & φορολογικά κίνητρα για αποφοίτους που επιλέγουν να παραμείνουν και να εργαστούν στην Περιφέρεια.
• Συνεργασία με επιχειρήσεις για τη δημιουργία αμειβόμενων θέσεων πρακτικής και ειδικών προγραμμάτων εργασίας νέων επιστημόνων.
• Σχεδιασμός μεταπτυχιακών προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές ανάγκες της Περιφέρειας (π.χ. ψηφιακή γεωργία, περιβαλλοντική διαχείριση, βιώσιμος τουρισμός).

Δίκτυο Διασύνδεσης Πανεπιστημίου – Τοπικής Οικονομίας & Κοινωνίας

• Ανάπτυξη clusters καινοτομίας, όπου φοιτητές, ερευνητές και επαγγελματίες θα συνεργάζονται σε τομείς αιχμής (αγροδιατροφή, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τουρισμός εμπειρίας).
• Δημιουργία εξειδικευμένων προγραμμάτων διά βίου μάθησης για αγρότες, επιχειρηματίες και τοπικές κοινότητες, ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες και βιώσιμες πρακτικές.
• Ενίσχυση της έρευνας εφαρμογής μέσα από διασύνδεση με δήμους και περιφερειακούς φορείς, ώστε το Πανεπιστήμιο να συμβάλει άμεσα στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της Ηπείρου.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• University (Ολλανδία) – Χαρακτηριστικό παράδειγμα πανεπιστημίου που λειτουργεί ως “επιστημονικό εργαλείο” για την περιφερειακή ανάπτυξη, με έντονη συνεργασία με επιχειρήσεις και γεωργικούς συνεταιρισμούς.
• University of Munich (Γερμανία) – Πανεπιστημιακά Κέντρα Καινοτομίας & R&D. Το TUM διατηρεί συνεχή σύνδεση με τη βιομηχανία, ενώ η πόλη του Μονάχου έχει αναπτυχθεί ως ερευνητικό κέντρο καινοτομίας στην Ευρώπη. Το Πανεπιστήμιο παρέχει υποστήριξη σε νεοφυείς επιχειρήσεις, χρηματοδότηση και διασύνδεση με την αγορά εργασίας.
• Aalto University (Φιλανδία) υιοθέτησε ένα πρακτικό μοντέλο εκπαίδευσης, όπου οι φοιτητές εργάζονται σε ερευνητικά προγράμματα με εταιρείες ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Αυτό ενίσχυσε την καινοτομία και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων.

Άξονας 3: Η Ήπειρος που παράγει στην ψηφιακή εποχή – Πανεπιστήμιο, Επιχειρηματικότητα, Τεχνολογία, Έρευνα & Καινοτομία

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναπτυξιακή αναγκαιότητα. Η Ήπειρος διαθέτει όλα τα εφόδια για να πρωταγωνιστήσει ως περιφερειακός κόμβος καινοτομίας, με τη σύνδεση της τεχνολογίας, της επιχειρηματικότητας και της έρευνας να δημιουργεί πραγματική προστιθέμενη αξία. Το αναδυόμενο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων, οι επενδύσεις σε έξυπνες υποδομές, καθώς και η διασύνδεση της ακαδημαϊκής γνώσης με την τοπική οικονομία, μπορούν να καταστήσουν την Ήπειρο περιφέρεια-πρότυπο στη νέα ψηφιακή εποχή. Ο μετασχηματισμός αυτός πρέπει να αφορά όλους, από τον αγροτικό τομέα και τη μεταποίηση μέχρι τις τοπικές επιχειρήσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες, ώστε η Ήπειρος να εξελιχθεί σε μια ανταγωνιστική, έξυπνη και βιώσιμη περιφέρεια.

Η Ήπειρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο μετάβασης προς την ψηφιακή εποχή. Από μια οικονομία παραδοσιακά εστιασμένη στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό, η προσπαθεί να εισέλθει δυναμικά στον χώρο της καινοτομίας και της ψηφιακής επιχειρηματικότητας. Η ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων, η προσέλκυση τεχνολογικών επενδύσεων και η αξιοποίηση των ερευνητικών δυνατοτήτων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων διαμορφώνουν ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα μπορούσε να καταστήσει την Ήπειρο κόμβο καινοτομίας.

Ωστόσο, παρά τα πρώτα ενθαρρυντικά βήματα, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις. Η Περιφέρεια αντιμετωπίζει ψηφιακό χάσμα, καθώς μόνο το 43% των πολιτών χρησιμοποιεί ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, ενώ οι επιχειρήσεις καθυστερούν να υιοθετήσουν σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία. Παράλληλα, η χαμηλή υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων από τις επιχειρήσεις και το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη (R&D) περιορίζουν τις δυνατότητες επέκτασης του ψηφιακού οικοσυστήματος. Η χαμηλή διασύνδεση μεταξύ Πανεπιστημίου και αγοράς εμποδίζει τη μετατροπή της έρευνας σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, ενώ οι ελλείψεις εκτεταμένων σύγχρονων υποδομών, όπως περιορισμένα δίκτυα οπτικών ινών και τεχνολογικά πάρκα, λειτουργούν αποτρεπτικά για την προσέλκυση νέων επενδύσεων.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα με ποιο τρόπο η Ήπειρος μπορεί να συμμετάσχει στην 4η βιομηχανική επανάσταση, και πώς θα το κάνει με τρόπο που να ενισχύει τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη δίκαιη πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες και την ενσωμάτωση της καινοτομίας στην τοπική επιχειρηματικότητα.

Αντλώντας διεθνή παραδείγματα, όπως η περιφέρεια Brainport Eindhoven στην Ολλανδία, η οποία εδραιώθηκε ως τεχνολογικό κέντρο χάρη στη συνέργεια μεταξύ πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και δημόσιων πολιτικών, ή η περιφέρεια της Χώρας των Βάσκων στην Ισπανία, που εφάρμοσε επιτυχημένα προγράμματα ανασχηματισμού της οικονομίας μέσω τεχνολογικών clusters, η Ήπειρος μπορεί να υιοθετήσει ένα μοντέλο ανάπτυξης προσαρμοσμένο στις δικές της δυνατότητες και ανάγκες.

Η μετάβαση αυτή απαιτεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική ψηφιακού μετασχηματισμού, συνδυασμό υποδομών, χρηματοδοτικών εργαλείων και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών, ώστε να εξασφαλιστεί ότι το θετικό πρόσημο σε όλο το κοινωνικό και οικονομικό φάσμα της Ηπείρου.

Αυτό οφείλει να περιλαμβάνει την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, τη διασύνδεση του ανθρώπινου δυναμικού με τη βιομηχανία, την προσέλκυση διεθνών επενδύσεων και την αναβάθμιση των υποδομών. Επιπλέον, πρέπει να δοθεί έμφαση στη σύνδεση του Πανεπιστημίου με την πραγματική οικονομία, την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας και την προώθηση επενδύσεων που θα δημιουργήσουν καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας στον τεχνολογικό τομέα.

📌 Ενδιαφέροντα Στοιχεία

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο τεχνολογική, αλλά βαθιά πολιτική: η καινοτομία πρέπει να γίνει εργαλείο περιφερειακής ανάπτυξης, δημιουργίας θέσεων εργασίας και κοινωνικής συνοχής. Χωρίς μια ολοκληρωμένη στρατηγική, ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί να οδηγήσει σε νέες ανισότητες. Αντίθετα, με στοχευμένες επενδύσεις, έξυπνες υποδομές και μια ενιαία αναπτυξιακή στρατηγική, η Ήπειρος μπορεί να αναδειχθεί σε πρότυπο περιφερειακής τεχνολογικής ανάπτυξης, διαμορφώνοντας ένα παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο με ανθεκτικότητα, βιωσιμότητα και εξωστρέφεια.

• Ψηφιακός μετασχηματισμός επιχειρήσεων → Μόνο το 18% των επιχειρήσεων της Ηπείρου χρησιμοποιεί προηγμένες τεχνολογίες (ΑΙ, IoT, Big Data).
• Τεχνολογικές Startups & νεοφυείς επιχειρήσεις → 50+ ενεργές τεχνολογικές επιχειρήσεις, με ειδίκευση στην αγροτεχνολογία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ψηφιακή υγεία.
• Ευρυζωνική κάλυψη → 86% των κατοίκων έχουν πρόσβαση σε υψηλής ταχύτητας ίντερνετ, αλλά στις αγροτικές περιοχές το ποσοστό πέφτει κάτω από 60%.
• Πανεπιστημιακή έρευνα & καινοτομία → Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων διαχειρίζεται 100+ ερευνητικά έργα καινοτομίας, με συνολική χρηματοδότηση άνω των 50 εκατ. ευρώ.
• Οι επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη (R&D) στην Ήπειρο αντιστοιχούν σε μόλις 0,5% του περιφερειακού ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 2,3%.
• Αποσύνδεση Πανεπιστημίου & επιχειρηματικότητας → Ελάχιστες spinoff εταιρείες στην Ήπειρο παρά την ερευνητική δραστηριότητα.
• Ψηφιοποίηση δημόσιων υπηρεσιών → Μόνο το 43% των πολιτών χρησιμοποιεί ψηφιακές υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης.

❗ Προκλήσεις

🔹 Χαμηλή Διείσδυση Ψηφιακών Υποδομών και Υπηρεσιών→ αργοί ρυθμοί στην ανάπτυξη ψηφιακών δικτύων και την ενσωμάτωση τεχνολογικών λύσεων στις επιχειρήσεις και τη δημόσια διοίκηση. χαμηλές ταχύτητες διαδικτύου, περιορισμένη κάλυψη δικτύων οπτικών ινών και η ανισότητα πρόσβασης σε ψηφιακές υπηρεσίες, , δημιουργούν έναν σημαντικό ψηφιακό αποκλεισμό.

🔹 Brain drain & φυγή ταλέντων → 65% των αποφοίτων πανεπιστημίων εγκαταλείπουν την περιοχή λόγω έλλειψης ευκαιριών. Η ανεργία των νέων στο 30,5%.

🔹 Έλλειψη Διασύνδεσης Πανεπιστημίου – Επιχειρήσεων -> Παρά το υψηλό επίπεδο έρευνας και εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, οι τεχνολογικές καινοτομίες που παράγονται δεν μεταφράζονται σε επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

🔹 Απουσία Ολοκληρωμένης Στρατηγικής Ψηφιακού Μετασχηματισμού

🔹 Δυσκολία στην Προσέλκυση Επενδύσεων και Ψηφιακού Ταλέντου→ Περιορισμένη Ανάπτυξη Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας

🔹 Δυσκολία Πρόσβασης των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στις Νέες Τεχνολογίες -> Οι περισσότερες ΜμΕ της Ηπείρου δεν διαθέτουν τα απαραίτητα κεφάλαια ή την τεχνογνωσία για να επενδύσουν σε ψηφιακές λύσεις

📌 Προτάσεις Πολιτικής

✅ Περιφερειακό Οικοσύστημα Καινοτομίας & Ψηφιακής Επιχειρηματικότητας

Δημιουργία Ψηφιακής Επιχειρηματικής Ζώνης Ηπείρου

• Δημιουργία φορολογικών κινήτρων για επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας που εγκαθίστανται στην Ήπειρο.
• Χρηματοδότηση νεοφυών επιχειρήσεων & startups τεχνολογίας μέσω ειδικού επενδυτικού ταμείου.
• Δημιουργία προγραμμάτων ίδρυσης νεοφυών επιχειρήσεων με έμφαση στις διεθνείς αγορές
• Ενισχυμένη τοπική επιχειρηματική υπευθυνότητα: Πλαίσιο μέσω του οποίου μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας που εγκαθίστανται στην περιοχή να «επιστρέφουν» στην τοπική κοινωνία μέσω επενδύσεων ή δράσεων μέρος της δραστηριότητάς τους.
• Ταμείο Καινοτομίας Ηπείρου: Περιφερειακή χρηματοδοτική πρωτοβουλία που θα επενδύει σε τεχνολογικές επιχειρήσεις.

Ενίσχυση της Διασύνδεσης Πανεπιστημίου – Επιχειρήσεων & Καινοτομίας

• Εικονικά Εργαστήρια Πανεπιστημίου – Επιχειρήσεων: Δημιουργία πλατφόρμας συνεργασίας μεταξύ φοιτητών, ερευνητών & επιχειρήσεων, όπου οι φοιτητές θα δουλεύουν σε πραγματικά προβλήματα τοπικών εταιρειών.
• Ψηφιακή Ακαδημία Δεξιοτήτων: Εκπαίδευση σε AI, προγραμματισμό, blockchain, data science για νέους & ανέργους, ακολουθώντας το μοντέλο του MIT Open Learning.
• Επιτάχυνση Πανεπιστημιακών Spin–offs → Σύνδεση ερευνητικών ομάδων με επιχειρήσεις μέσω κοινοπραξιών (Public-Private Partnerships).
• Ετήσια προγράμματα πρακτικής άσκησης και mentoring για αποφοίτους με στόχο τη γρήγορη ένταξή τους στον τεχνολογικό κλάδο
• Ανάπτυξη δομών γεφύρωσης ακαδημαϊκής γνώσης και αγοράς με έμφαση στην απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων.

Epirus AI Hub – Κέντρο Ανάλυσης Δεδομένων & Τεχνητής Νοημοσύνης

• Ανάπτυξη predictive analytics για τον αγροδιατροφικό, τουριστικό και ενεργειακό τομέα
• Συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και διεθνείς ερευνητικούς φορείς.
• Δυνατότητα χρήσης AI για ανάλυση εδαφολογικών δεδομένων, τουριστικών τάσεων & βιωσιμότητας υποδομών.

Startup Visa Epirus – Προσέλκυση Διεθνών Επενδύσεων & Νέων Επιχειρηματιών

• Παροχή ταχείας βίζας και χρηματοδοτικών κινήτρων για διεθνείς startuppers που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην Ήπειρο.
• Ανάπτυξη υποδομών τύπου “Silicon Valley Remote Work Model“, προσελκύοντας εργαζομένους από το εξωτερικό.
• Δημιουργία εξειδικευμένου φορέα που θα προωθεί την περιοχή ως τεχνολογικό προορισμό.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Brainport Eindhoven (Ολλανδία) – Η σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά μέσω τεχνολογικών clusters οδήγησε στη μετατροπή της περιοχής σε κορυφαίο ευρωπαϊκό hub καινοτομίας.
• Startup Estonia → Δημιουργία ενός δυναμικού startup οικοσυστήματος με στήριξη από την τοπική κυβέρνηση.
• Cambridge AI Cluster (Ηνωμένο Βασίλειο)
• France 2030 – Το γαλλικό κρατικό ταμείο επενδύσεων 30 δισ. ευρώ στηρίζει καινοτόμες επιχειρήσεις και πράσινες τεχνολογίες.
• Μοντέλο Sophia Antipolis (Γαλλία) → Δημιουργία Πάρκων Καινοτομίας & hubs για startups με διασύνδεση πανεπιστημίων και εταιρειών.

✅ Ανάπτυξη Ψηφιακών Υποδομών & Τεχνολογικής Συνδεσιμότητας

Ανάπτυξη Ευρυζωνικών Δικτύων & 5G σε Όλη την Περιφέρεια

• 5G Epirus → Υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου για την πλήρη κάλυψη της Ηπείρου με δίκτυα 5G, δίνοντας προτεραιότητα σε βιομηχανικές περιοχές, πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις και τουριστικά hotspots.
• Επέκταση Οπτικών Ινών (Fiber-to-the-Home – FTTH) → Εγκατάσταση οπτικών ινών στις κύριες πόλεις της Ηπείρου, αλλά και πιλοτικά προγράμματα σε αγροτικές κοινότητες για καθολική πρόσβαση σε υψηλές ταχύτητες internet.
•  Ψηφιακά Χωριά & Rural Connectivity → Χρηματοδότηση και ανάπτυξη υποδομών δικτύου στις απομακρυσμένες περιοχές μέσω δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, εξασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Δημιουργία Έξυπνων Δημόσιων Υποδομών & Ψηφιακής Διακυβέρνησης

• Έξυπνες Πόλεις & Ψηφιακοί Δήμοι → Ενίσχυση της ανάπτυξης συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και έξυπνης διαχείρισης αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες. Ανάπτυξη συστημάτων με βάση τις πραγματικές ανάγκες της κάθε περιοχής, αξιολόγηση υφιστάμενων υποδομών και έλεγχος αποτελεσμάτων.
• Ανοιχτά Δεδομένα Ηπείρου → Δημιουργία πλατφόρμας open data για δημόσιες υπηρεσίες, περιβαλλοντικά δεδομένα, αστική ανάπτυξη και καινοτομία.
• Κέντρα Ψηφιακής Εξυπηρέτησης Πολιτών (Digital Public Service Hubs) → Δημιουργία κέντρων υποστήριξης σε απομακρυσμένες περιοχές για βοήθεια σε ηλικιωμένους και πολίτες χωρίς πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία.

Κυβερνοασφάλεια & Προστασία Ψηφιακών Υποδομών

• Κέντρο Κυβερνοασφάλειας Ηπείρου→ Δημιουργία εξειδικευμένου κέντρου κυβερνοασφάλειας που θα υποστηρίζει δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
• Εκπαίδευση σε Cybersecurity για Επιχειρήσεις & Πολίτες → Δωρεάν σεμινάρια για επιχειρήσεις και πολίτες σχετικά με την προστασία δεδομένων.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Φινλανδία → Πρόγραμμα για καθολική κάλυψη 5G και δωρεάν internet σε απομακρυσμένες περιοχές μέσω δημόσιων-ιδιωτικών επενδύσεων.
• Σουηδία → Εθνικό πλάνο για οπτικές ίνες, με στόχο το 98% των πολιτών να έχει πρόσβαση σε γρήγορο internet έως το 2030.

✅ Ψηφιακός Μετασχηματισμός της Οικονομίας & των Επιχειρήσεων

Ψηφιακή Μετάβαση ΜμΕ – Χρηματοδότηση ψηφιακού εκσυγχρονισμού

• Δημιουργία κουπονιών ψηφιακής αναβάθμισης για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
• Παροχή κινήτρων φορολογικής απαλλαγής για τις επιχειρήσεις που υιοθετούν νέες τεχνολογίες (π.χ.AI, IoT) και ψηφιακά εργαλεία όπως ERP, CRM, κα
• Ψηφιακή Πλατφόρμα για μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ): Δημιουργία περιφερειακής πλατφόρμας, που θα παρέχει ψηφιακές λύσεις (ERP, CRM, Big Data) σε ΜμΕ με επιδοτούμενα προγράμματα.
• Ενίσχυση υιοθέτησης ψηφιακών εργαλείων από επιχειρήσεις της Ηπείρου σε επίπεδο πωλήσεων και προώθησης, ώστε να μπορούν να εισέλθουν ευκολότερα σε αγορές του εξωτερικού.

Συνέργεια με φορείς έρευνας και καινοτομίας

• Ανάπτυξη τοπικών Cluster Καινοτομίας, όπου πανεπιστημιακά ερευνητικά αποτελέσματα θα εμπορευματοποιούνται και θα μετατρέπονται σε startups και βιομηχανικές εφαρμογές.
• Δημιουργία εργαστηρίων Επιχειρηματικότητας, όπου φοιτητές και startups θα αναπτύσσουν λύσεις για πραγματικές ανάγκες επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης.
• Εφαρμογή του μοντέλου open innovation, όπου επιχειρήσεις δημοσιεύουν challenges και ομάδες φοιτητών και ερευνητών θα καλούνται να προτείνουν λύσεις.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Εσθονία – e-Residency & Digital Economy: Η πρώτη χώρα που μετέτρεψε πλήρως την οικονομία της σε ψηφιακή.
• Μοντέλο Ισραήλ (Start-Up Nation) → Δημιουργία δημόσιων επενδυτικών funds για startups, με φοροαπαλλαγές για επενδύσεις στην τεχνολογία
• TU Delft Innovation Park (Ολλανδία) – Ένας συνδυασμός πανεπιστημιακών εργαστηρίων και νεοφυών επιχειρήσεων που αναπτύσσουν προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, σε άμεση διασύνδεση με τη βιομηχανία.

✅ Βιώσιμος Ψηφιακός Μετασχηματισμός

Ψηφιακή εκπαίδευση, ισότητα & Συμμετοχή πολιτών

• Ψηφιακή Συμμετοχή για Όλους → Δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα για ηλικιωμένους και ευάλωτες ομάδες.
• Ψηφιακή Ένταξη για Όλους”: Εξασφάλιση προσβασιμότητας των δημοσίων ψηφιακών υπηρεσιών σε ηλικιωμένους, ΑμεΑ και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
• Ενσωμάτωση Ψηφιακών Δεξιοτήτων στα Σχολεία & workshops για παιδιά → Δράσεις για την υποστήριξη coding, robotics & STEM εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
• Ψηφιακή Δημοκρατία – Ψηφιακή Πλατφόρμα Συμμετοχής Πολιτών” → Οι πολίτες συμμετέχουν μέσω ψηφιακών εργαλείων στις αποφάσεις των Δήμων και της Περιφέρειας για νέες επενδύσεις & έργα υποδομών. Ηλεκτρονική διαβούλευση & ψηφοφορίες για τοπικά θέματα.
• Δημόσιες Ψηφιακές Υπηρεσίες 100% Προσβάσιμες

Πράσινη Τεχνολογία & Κλιματική Ανθεκτικότητα μέσω Ψηφιακών Εργαλείων

• Green Tech Epirus→ Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βιώσιμες τεχνολογίες, ενσωματώνοντας IoT, AI και blockchain για αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων.
• Ψηφιακή Παρακολούθηση Κλιματικής Αλλαγής → Χρήση big data για την ανάλυση περιβαλλοντικών δεδομένων και την πρόληψη φυσικών καταστροφών.
• Κλιματικό Παρατηρητήριο Ηπείρου → Ίδρυση περιφερειακού ερευνητικού κέντρου για την πρόβλεψη και διαχείριση περιβαλλοντικών κινδύνων μέσω ψηφιακών εργαλείων.
• Digital Circular Economy Hub → Ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας που συνδέει επιχειρήσεις, πολίτες και δήμους για ανταλλαγή και επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών.

🔍 Διεθνή Παραδείγματα:

• Βαρκελώνη – πλατφόρμα “Decidim”, ένα ανοιχτού κώδικα εργαλείο που επιτρέπει στους πολίτες να συμμετέχουν σε αποφάσεις τοπικής πολιτικής, να προτείνουν έργα και να ψηφίζουν για προτεραιότητες της πόλης.
• “Helsinki Digital Skills Academy” παρέχει δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα για ανέργους και εργαζόμενους που επιθυμούν να αποκτήσουν νέες δεξιότητες στον προγραμματισμό, την ανάλυση δεδομένων και την τεχνητή νοημοσύνη.
• Τάμπερε (Φινλανδία) – “Ψηφιακός Δασικός Χάρτης” για Ανθεκτικότητα στα Κλιματικά Φαινόμενα, με χρήση drones και τεχνητής νοημοσύνης για τη χαρτογράφηση των δασικών περιοχών.
• “Toronto Circular Economy Platform” παρέχει ένα online marketplace όπου επιχειρήσεις μπορούν να ανταλλάσσουν πρώτες ύλες και ανακυκλώσιμα υλικά, μειώνοντας το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.